Yaşadığı döneme damgasını vurmuş, Türk tarihinin yetiştirdiği önemli isimlerden ve aydın şahsiyetlerden biri olan Mahmut Esat Bozkurt, Hacı Mahmutzade Hasan Bey’in oğlu olarak 1892’de Kuşadası’nda dünyaya geldi.

Mahmut Esat Bey’in babası Hasan Bey 1860 doğumluydu. Çiftliğindeki ziraat işlerinin yanında ticaretle de uğraşan Hasan Bey’in Kuşadası’nda helvahaneleri bulunmaktaydı. Aynı zamanda siyasetle de ilgiliydi; İttihat ve Terakki üyesi olup Kuşadası’nda belediye başkanlığı yaptı. Dört evlilik yapan Hasan Bey’in ilk eşi olan Mekkiye Hanım’dan Mahmut Esat dünyaya geldi.

Mahmut Esat, ilköğrenimine Kuşadası’nda başladı ve İzmir’deki Yusuf Rıza Mektebi’nde tamamladı. Lise eğitimine İzmir İdadisi’nde başlayan Mahmut Esat, burada iki yıl okuduktan sonra dayısı Übeydullah Efendi tarafından İstanbul’a götürüldü ve eğitimini burada bitirdi. Öğrencilik yıllarında çevik, kavgacı ve hareketli biri olarak bilinen Mahmut Esat, tarih ve sosyal bilgiler derslerine karşı son derece ilgiliydi fakat sayısal derslerden ise pek hoşlanmazdı.

Yükseköğrenimine 1908 yılında Darülfünun Hukuk Fakültesi’nde başladı. Mahmut Esat, hocaları ve arkadaşları tarafından “taşkın milliyetçi, idealist, heyecanlı, sorgulayıcı ve başarılı bir öğrenci” olarak tarif edilirdi. Kendisini geliştirmek amacıyla faal bir öğrenci olarak çeşitli öğrenci gruplarına katıldı. İlk gençlik yılları, Osmanlı Devleti’nin içte ve dışta karışıklıklar yaşadığı II. Meşrutiyet’in ilanına rastlamaktaydı. Bu dönemde Mahmut Esat, sadece dersleriyle değil, memleket meseleleriyle yayımladı. İlk yazılarını “İttihat” gazetesinde “Kuşadalı Mahmut Esat” imzasıyla yayımlayarak siyasal ve toplumsal konuları işledi.

Avrupa’daki Eğitim ve Millî Mücadele Bilinci

Mahmut Esat, 1911-1912 öğretim yılında Hukuk Fakültesinden başarılı bir şekilde mezun oldu. Babası Hasan Bey, çiftliğin hukuksal işleriyle uğraşması için onu Kuşadası’na çağırdı ancak o, dayısının da desteğiyle eğitimine devam etmek üzere İsviçre’ye gitti.

İsviçre’deki Fribourg Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydına yaptıran Mahmut Esat, Lozan’da pansiyon işleten emekli bir öğretmen olan Mme Emma-Jenni Hoppeler Badan’dan Fransızca ve demokratik siyaset dersleri aldı. Kendi ifadesiyle, onda “Cumhuriyetçi fikirlere duyduğu aşkı bu kadın ateşlemişti.” Mahmut Esat’ın İsviçre’deki öğrencilik hayatı da tıpkı Türkiye’deki gibi hareketli geçti. Eğitim yıllarında Osmanlı Devleti çalkantılı bir dönem yaşarken, o Avrupa’da bir yandan eğitimine devam etti, bir yandan da milli faaliyetlere katıldı.

Önce 1909 yılında aralarında Arap ve Arnavut kökenli kişilerinde bulunduğu Lozan Osmanlı Kütüphanesi adlı öğrenci birliğini kurdu, ancak Trablusgarp ve Balkan Savaşlarında alınan mağlubiyetler sonucunda bu birlik dağıldı. Daha sonra oradaki Türk öğrencilerle birlikte İlyas Ragıp Nurettin başkanlığında Lozan Türk Yurdu’nu kurdular. Türk Yurdu, “Türk Milliyetçiliği” kimliğiyle hareket etti. Hatta öyle ki Atatürk İhtilali kitabında kendi şu sözlerle tanımlamıştır:

“Türk milliyetçisiyim. Böyle doğdum, böyle öleceğim. Türk birliğinin bir gün hakikat olacağına inancım vardır. Ben görmesem bile, gözlerimi dünyaya onun rüyaları içinde kapayacağım.”

Lozan Türk Yurdu, Mahmut Esat Bey’in “Türklüğü yabancılara tanıtmak” ve “dünya efkâr-ı umumiyetini (kamuoyunu) de haberdar etmek” düşüncesiyle konferanslar düzenledi. Paris Sefiri Münir Paşa, Cemal Bey ve Cenevre Türk Yurdu’nda Şükrü Bey gibi isimler bu konferanslara katılarak katılımcıları bilgilendirmeye çalıştı.

13 Nisan 1916’da yapılan seçilerde Lozan Türk Yurdu birliğinin başkanlığına Mahmut Esat Bey getirildi. Yurt toplantılarına katılım konusunu çok önemser, geç kalan arkadaşlarını şiddetle eleştirirdi. Ona göre Yurtçular, yurda ve Türklüğe kayıtsız kalmamalıydı. İtalyan siyasetçi Cavour’un İtalyan milliyetçiliğini Avrupa’da yayma düşüncesinden etkilenerek, Türk milliyetçiliğini Avrupa’ya yaymaya özen gösterdi. Bu bilinçle hareket eden Mahmut Esat Bey, milli duyguları geliştirmek, Türklük propagandası yapmak ve Türk Tarih bilincini uyandırmak amacıyla konferanslar verdi. İlk konferansı İslamiyet öncesi İlk Türk Devletleri üzerine oldu. Bu konferansta Türk aile yapısı, hükümet sistemi, medeniyeti ve teşkilat yapısı hakkında bilgiler sundu. Çalışmaları sadece Türklük bilinciyle sınırlı kalmadı, toplumsal sorunlar üzerine de düşüncülerini aktardı.

Lozan Türk Yurdu toplantılarında, kadına yönelik konuşmalarda, kadınların sadece Avrupa terbiyesine göre yetiştirilmesini eleştirdi. O, Türk ve İslam hukukunun uygulanmasını, eksik kalan kısımlarda ise Avrupa hukukundan faydalanılabileceğini savundu. Bir diğer önemli husus Türk Eğitim Sistemiydi; üyeler eğitimi tahsil ve terbiye olarak ikiye ayırdılar. Mahmut Esat Bey, “tahsilde” yerinden yönetimi benimserken, “terbiyede” merkeziyetçi bir tavır takındı. Ona göre en önemli konu “milli terbiye” meselesiydi.

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda yenilgiyle ayrılmasının ardından Mondros Antlaşması gereğince Anadolu’da işgaller başladı. Lozan Türk Yurdu başkanı olan Mahmut Esat Bey, genel kurulda “Büyük Türk milletinin bu felaketli günlerinde” Yurt’un “Türk’ün ve Türkçülüğün” haklarını korumak amacıyla basın faaliyetleri yapılması ve yabancı ülkelere duyurulmasını istedi. Bu amaçla ABD Başkanı Wilson’a, Lozan Türk Yurdu öğrencilerinin düşüncelerine destek verilmesi talebiyle mektuplar gönderildi. Amerikan sefareti aracılığıyla gönderilen mektuplarda, Anadolu’da bir Ermenistan’ın olmadığı, buralarda Türklerin yaşadığı bildirilmekte ve haklarının savunulması istenmekteydi.

Doktora ve Kurtuluş Savaşı’na Katılım

Mahmut Esat, Fribourg Üniversitesi Hukuk Fakültesi eğitimini bitirdikten sonra doktorasını da aynı üniversitede yaptı. Doktora konusunu, Osmanlı Devleti’nin son dönem ekonomisini çokça yıpratan Kapitülasyonlar üzerine seçti. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı öncesi kapitülasyonları tek taraflı olarak 1 Ekim 1914’te kaldırmıştı. Mahmut Esat, “De Regine des Capitulations Ottomanes” adlı teziyle, kapitülasyonların tek taraflı kaldırılmasının tarihsel ve hukuki olarak haklılığını hem Üniversite yönetimine hem de Avrupalı hukukçulara ispat etti. Bu tez, 1928 yılında “De Regime de Capitulations Ottomnes Leur carsetere juridique d’apres I'historie et les texes” ismiyle Fransızca olarak yayımlandı.

I. Dünya Savaşı bittikten sonra İtilaf Devletleri’nin Mondros Mütarekesi gereği Anadolu’da başlattığı işgallere karşı, halk çeşitli direniş örgütleriyle protestolar düzenledi. Mahmut Esat Bey’de birçok arkadaşıyla milli mücadeleye katılmak amacıyla 1919’da Cenevre’den yurda döndü. Ege bölgesindeki zeybeklere katılarak işgalcilere karşı mücadele etti. Mücadeleyi........

© Hukuki Haber