Türkiye’nin dâhil olduğu veya coğrafi konumu sebebiyle önemli bir parçası hatta öncüsü komundaki uluslararası projeler hayata geçirilinceye, hizmete girinceye kadar farklı değerlendirmeler yapılabiliyor. İşin garibi bu değerlendirmeyi yapanlar da güncel konuları ele alanlar olduğu için maalesef yaklaşımları gerçeklerle fazla örtüşmüyor. Veya projenin kaliteli gelişimine ışık tutacak detaylar içermiyor. Benzer projeler incelenerek bir fikir üretilmiyor. Kalkınma Yolu Projesi’ni de böyle bir tehlike bekliyor. Başından uyarmakta fayda var. Neden mi?
Bir defa Basra Körfezi’ni Türkiye üzerinden raylı sistemle ve karayoluyla Avrupa’ya bağlaması, alternatifinin de olmaması müthiş bir değer. Geçiş güzergâhındaki tüm ülkelerin projeye yönelik yapacakları yatırımlar ölçüsünde bir verim almaları söz konusu. Ancak böyle önemli projelere dışardan müdahale etme şansı olmayan ülke ve şirketler, farklı taktiklerle gizli engelleme teşebbüsleriyle projeyi pahalı hale getirmeye, ilgili ülkelere ilave yükler, sorumluluklar yüklemeye çalışırlar. Burayı kullanacak şirketler de bazı kendi lehlerine haklar elde etmek için ilginç girişimlerde bulunurlar.
Mesela Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı Projesi’nde böyle bir durum yaşandı. Türkiye, İngiliz BP yüzünden uzun süre bu hattın işletmesi sebebiyle zarar etti. BTC’nin kardeş ülke Azerbaycan ve Türkiye için stratejik önemi sebebiyle mali külfetine BP’nin taktikleri sebebiyle katlandı. BP Hazar’dan çıkarılıp, BTC ile dünyaya pazarlanan petrolün başat operatörü olduğu için çok ilginç taktikler yürüttü.
BP, Türkiye’yi by-pass eden Karadeniz’e yönelik geliştirilen alternatif boru hattı nedeniyle BTC’yi engellemek için de çaba sarf etti. Büyük deprem nedeniyle Türkiye’nin BTC’yi finans edemeyeceği, kaynak bulamayacağını bile gündeme getirdi. Ben de bu konuları o dönem yazdığım, haber yaptığım için ciddi anlamda sıkıntı yaşadım. Dönemin Enerji Bakanlığı Müsteşarı Yurdakul Yiğitgüden de bu dönemin en iyi tanıklarından birisidir.
Türkiye’yi ve Azerbaycan’ı çeşitli vesilelerle sıkıştıran, BTC’yi engellemeye çalışan İngiltere ve BP, böylece iki ülkenin bu projeye tam anlamıyla odaklanmasını, boru hattı hizmete girdiğinde iki ülkeye azami fayda sağlaması için çaba sarf etmesini de bir yönüyle engellemiş oldu. Bunu ne zaman........