Bayar ilk ve orta öğreniminin akabinde, yani henüz 15-16 yaşlarındayken önce Bursa Reji idaresinde, sonra Ziraat ve Alman Orient bankalarında çalıştı. İş dünyasını, ticareti ve bankacılığı öğrendi. Kolej ve yüksek okul eğitimini çalışırken tamamladı. 1907 senesinde, İttihat ve Terakki Cemiyetine iştirak etti. Bayar’ın gözü gençliğinde de karadır; gönüllü olarak Hareket Ordusuna katılır. Bursa rehberliğine kadar yükseldiği cemiyetin partileşmesi üzerine, Bursa Katibi Mesulü (il sekreteri) oldu. O günkü parti hiyerarşisinde il başkanlığı pozisyonu olmadığından, il sekreteri bulunduğu şehirdeki en üst düzey yöneticiydi.
Başarılı olması üzerine, 1911 senesinde, aynı görevle, partinin bir türlü güçlenemediği İzmir’e tam yetkili olarak tayin edildi. İmparatorluğun ikinci büyük kenti olan İzmir, Selanik’in kaybının ardından, Osmanlının ticaret merkezi haline gelmişti. Bayar görevdeyken, İzmir’de onlarca okul açıldı, kooperatifçilik gelişti. Türkler ticarette söz sahibi oldu. Bayar, mütarekenin imzalanmasından sonra, İzmir’in işgali üzerine, ilk Reddi İlhak ve ilk Müdafaa-i Hukuk derneklerini kurdu. Bayar’ın kurduğu dernekler örnek alınarak memleketin her tarafında onlarca dernek açıldı.
Bayar, İtilafçıların iş başına gelmesi üzerine, dağa çıkarak, Yunanlara karşı Galip Hoca ismiyle çetecilik yapmaya başladı. Özellikle efeleri Yunan işgaline karşı örgütledi. Müftü olan babasından aldığı eğitim sayesinde dini konularda bilgiliydi. Hoca sıfatıyla köy köy gezdi, halka dinin işgale karşı direnmeyi emrettiğini anlattı. Aydın’ın kurtarılması için girişimlerde bulunsa da sonuç alamadı. Bayar’ın dağa çıktığı tarih, Atatürk’ün Filistin cephesinden İstanbul’a dönmesinden bile öncedir. Zaten dağlarda olan efeler dışında işgalcilerle savaşmak amacıyla dağa çıkan ilk mevki makam sahibi Türk, Bayar’dır. İşgalin savaşmadan sonlandırılamayacağını ilk kez tespit ve ifade edende odur.
1920 senesinde, Osmanlı Mebusan Meclisine Saruhan vekili olarak katıldı. İstanbul’un işgali üzerine Ankara’ya geçti. Ankara’ya geldiği andan itibaren Gazinin en yakın çalışma arkadaşlarından biri oldu. Celal Bey, 1924 yılında İş Bankası’nı kurmakla görevlendirilene kadar, farklı bakanlıklarda bakan olarak görev yaptı. Bayar Lozan’da ekonomiden sorumluydu. Ne İsmet Paşa nede Rıza Nur ekonomiden anlamazlardı. Kapitülasyonların kaldırılması, Osmanlının borçlarının indirim uygulanarak lira bazında taksitlendirilmesi ve borçların Osmanlı toprakları üzerinde kurulan........