TCMB NET REZERV VE BRÜT REZERV KAVRAMLARI |
Türkiye ekonomisinin nabzını tutan göstergelerden biri olan rezerv verileri, son yıllarda hem ekonomi çevrelerinin hem de kamuoyunun en çok konuştuğu başlıklardan biri haline geldi. Özellikle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı net rezerv ve brüt rezerv kavramları, para politikasının gücünü, dış finansman dengesini ve döviz likiditesini anlamak açısından büyük önem taşıyor. Ancak bu iki kavramın sık sık karıştırıldığı, hatta zaman zaman yanlış yorumlandığı da görülüyor. Bu nedenle, rezervlerin ne anlama geldiğini, aralarındaki farkı ve neden bu kadar kritik olduklarını ayrıntılı biçimde ele almak gerekiyor.
1. Rezerv Kavramının Temel Anlamı: Ekonomik Sigorta Mekanizması
Bir ülkenin merkez bankasının elinde bulundurduğu rezervler, esasen o ülkenin ekonomik sigorta fonudur. Bu rezervler, ülkenin dış borç ödemelerini, ithalatını, döviz piyasasındaki dalgalanmaları ve finansal kriz dönemlerindeki ani sermaye çıkışlarını karşılayabilmesi için kullanılır. Başka bir ifadeyle, rezervler ekonominin “yedek enerji deposu” gibidir; enerji bitmeye başladığında, sistemin devamlılığını sağlamak için devreye girer.
Türkiye gibi dışa açık ve cari açık eğilimli bir ekonomide rezervlerin önemi çok daha belirgindir. Çünkü ülkenin döviz ihtiyacı yalnızca ihracat gelirleriyle sınırlı değildir; dış borç ödemeleri, enerji ithalatı ve yabancı yatırımcı çıkışları gibi kalemler de döviz gerektirir. İşte TCMB’nin rezerv politikası bu çok yönlü döviz ihtiyacını dengelemeye yöneliktir.
2. Brüt Rezerv Nedir? Merkez Bankasının Toplam Döviz Hazinesi
Brüt rezerv, TCMB’nin elinde bulunan tüm döviz varlıklarını kapsar. Bu varlıklar arasında:
Döviz cinsinden nakit varlıklar,
Yurt dışı bankalarda tutulan mevduatlar,
Altın rezervleri,
IMF nezdindeki özel çekme hakları (SDR),
Diğer yabancı varlıklar bulunur.
Brüt rezerv, bir ülkenin uluslararası ödeme gücünün ilk göstergesidir. Örneğin, bir ülkenin 150 milyar dolar brüt rezervi varsa, bu tutar o ülkenin sahip olduğu toplam döviz stokunu ifade eder. Ancak bu rakam tek başına, ülkenin dövizde ne kadar güçlü olduğunu göstermeye yetmez. Çünkü bu rezervlerin tamamı ülkenin kendi imkânlarıyla elde edilmiş olmayabilir; içinde swap anlaşmalarıyla sağlanan ödünç dövizler veya bankalardan alınan emanet dövizler de bulunabilir.
Bu nedenle brüt rezerv, bir tür........