Dijital Menkıbeler Çağı |
İlk çağlardan bugüne, dilin gücünü keşfeden ideologlar, hatipler, peygamberler, politikacılar, sermaye sahipleri kitleleri sözün ve anlatının gücüyle biçimlendirmiş, onları bir amaç uğruna örgütlemiştir. Burada merkezde duran şey, anlatının ta kendisidir. İnsanların algılarını belirleyerek onları bir amaca uygun olarak harekete geçirmek aslında basit anlamıyla bir manipülasyondur. Ve insanlık tarihi aslında manipülasyonun da tarihidir. İnsanın bir eşyaya, bir araca, hatta bir silaha dönüşmesi algının yönetilmesiyle mümkündür.
Anlatı, insanın bilinmez ve belirsizlik karşısındaki “haberdar olmak” arzusundan beslenir. İnsan, açıklayamadığı şeylere dair anlatılara susamışlık duyar; tıpkı çölde susuz kalan birinin suya hasret çekmesi gibi. Bu susuzluk, onu ikna olmaya, anlamaktan çok inanmaya yöneltir. İşte tam da bu noktada, anlatı ve anlatıcı “kurmaca”yı devreye sokar. Kurmaca, iknanın en kadim ve en kestirme yoludur. Kurmaca gerçeğin tekrar inşası, dolayısıyla yeni bir hakikat iddiası içerir. “Mahir anlatıcının” muhatabı olan insan, susuzluğunu dindirdiğini sanarken, aslında zehri içiyor olabilir.
Tarih boyunca bu mekanizma verimli bir şekilde işletilmiştir. Mitolojiler, destanlar, kıssalar ve menkıbeler, net bir çatışma ve mesaj üzerinden kitleleri harekete geçirmiş, onları taraf olmaya zorlamıştır. Taraf olmak ikna olmak ve karar kılmaktır. Burada inanç, ideoloji, ahlak, anlayış ortaya çıkar. Sonrasında da insanın toplum ve insanlıkla münasebetleri bu bağlamda gelişir. Bu noktada devletler kurulur, savaşlar yapılır, insanlar bazı değerler için ölmeye bile gönüllü olur.
Modern çağda anlatının biçimi değişmiş, bilimsel iddialar ve sosyal bilimlerin dili kullanılmaya başlanmıştır. Ancak amaç değişmemiştir: Kitleleri belirli bir tipolojiye uygun hale getirmek. Kapitalizm, bu bağlamda, insanı bir tüketici tipine indirgemiş ve bu dönüşümde sinema, tiyatro ve medyanın kurgusal gücü belirleyici olmuştur.
90’lı yıllarla birlikte teknoloji, anlatı üretimine radikal bir biçimde dahil oldu. Montaj ve Photoshop gibi kavramlar, gerçekliği bükmenin yeni araçları haline geldi. 2000’lerden sonra ise yapay zeka ve dijital animasyon teknolojileri, işi daha da ileri götürdü. Artık yapay zeka tarafından........