Devletin ne kadar çok tanımı yapıldı dünden bugüne. Platon’dan Poulantzas’a, oradan günümüz tartışmalarına yüzlerce perspektif sunmak mümkün. Hukuk/adalet ve devlet ilişkisini bir nefeste özetleyecek, tarihin imbiğinden süzülüp gelen herkesi tatmin edecek tek bir tanım bulmaksa neredeyse imkânsız. Olsun, “Devlet, hukuktur.” diyelim bu yazıda da. Sonuçta devlet hem kural koyan hem de o kuralların uygulanmasını güvenceleyen aygıt olduğu için, hukukla arasındaki bağı tartışmak neredeyse siyaset düşüncesinin kendisini tartışmaktır.

Yasama, adı üzerinde, yasaları koyar; düzenlediği mevzunun yolunu çizer, uyulmadığında müeyyidesinin ne olacağını belirler. Yürütme, kâğıt üzerindeki yasaları hayata geçirir; onları yürütür, icra eder. Modern zamanlardan beri dilimize öyle pelesenk olsa da yargı -basitçe- “Trias politica’nın (güçler ayrılığının) üç unsurundan biridir.” deyip geçilemez. Diğerlerinden daha üstün değil ama onlardan daha nüfuzlu, daha eyvallahsız, daha cübbesi düğmesizdir. Çünkü, yasayı Resmî Gazete’ye yazmak (yasama) bir iş, işleri çekip çevirmek (yürütme) bir iş ama işleri çekip çevirenlerin yaptıklarının Resmî Gazete’de yazılanlara birebir uygun olmasını sağlamak epey, epey bir iştir. Çünkü herkes bilir ki, “Adldir mucibi salah” (toplumsal düzenin ve iyiliğin sebebi adalettir). Her ne kadar “Mâlı cem' iden reâyâ” (devleti finanse eden, vergileri veren yurttaş) olsa da eni sonu “reâyâyı pâdişâh-ı âlem-penâha mutî iden” (yurttaşı Reis’in icraatlarına itaatkâr kılan) şey, adalettir. “Ya devlet başa ya kuzgun leşe” diye boşa dememişler.

Sadece Doğu’nun, bir kısmını yukarıda paylaştığım Daire-i Adalet’in de değil, Batı’nın rex lex (kral yasadır) lex rex (yasa kraldır) ayrımında da aynı lezzet vardır. “Quod principi placuit, legis habet vigorem” (hükümdarın iradesi yasadır) derseniz yargıya da adalete de ihtiyaç yok demiş olursunuz. Yargı, rule of law (hukukun üstünlüğü) ve due process (her ne kadar kavramı tam olarak çekip çeviremese de buna hakkaniyete uygun usul diyelim) varsa gerçek anlamda yargıdır.........

© Evrensel