Moskova Çocuk Hakları Bildirgesi: Çocuklar sanayinin dişlilerinden nasıl çıkar? |
Ekim Devrimi’nin hemen ardından Rusya’da fışkıran coşku hikayenin bir yüzüdür. Fakat doruk noktasına ulaşan devrimci hevese, karşı-devrimci saldırılarla başlayan İç Savaşın karanlık rüzgarları da eşlik eder. Bir tarafta işçilerin iktidarı sağlanmaya çalışılırken diğer tarafta kıtlık ve yıkım getiren savaşla mücadele edilir.
Bugün kurulanın yarın yok edilmeyeceği meçhul günler geçerken toplumsal hayatın her alanında eşine rastlanmamış adımlar atılmaya başlanır. Üretim araçlarının kamulaştırılması, ulusların kendi kaderini tayin hakkının tanınması ya da sağlık, eğitim, barınma gibi temel hakların büyük ölçüde başarılı bir şekilde devlet güvencesine alınması yıllar alacaktır. Yine de ilk çerçeve devrimin hemen sonrasında çizilir.
İşte, devrimden sadece dört ay sonra Moskova Çocuk Hakları Bildirgesi (MÇHB) böylece karşımıza çıkar. Bu metin, çocuk işçiliğinin yasaklanmasıyla tarihe geçer. Sadece bu da değil; çocuğu devletin ya da ailenin ‘malı’ değil, toplumun özgür bir bireyi ve ‘geleceğin yurttaşı’ olarak gören perspektifiyle hem kendi dönemi için, hem de bugün için aşılması zor bir devrimci ufuk ortaya koyar.
Birey olarak çocuk
Alanında uzman psikologlar, pedagoglar ve eğitimcilerin öncülük ettiği Çocuklar İçin Özgür Eğitim isimli örgüt tarafından hazırlanan Bildirge’den bazı maddeleri şöyle sıralayabiliriz.
Bu bildirgeyi yorumlarken her şeyden önce 20. yüzyılın ilk yarısında dünyanın tüm kıtalarında çocuk işçiliğin son derece yaygın bir emek sömürüsü yöntemi olduğunu unutmamak gerekiyor. Çok değil, Ekim Devrimi’nden sadece 6 yıl önce ABD’de yaşanan bir yangın, bu durumu korkunç bir şekilde gündeme getirir. New York’taki bir tekstil fabrikasında çıkan yangın sonucu 146 kişi hayatını kaybeder. Yaşamını yitirenlerin büyük bir çoğunluğu, yaşları 14 ila 23 arasında değişen İtalyan ve Yahudi göçmen çocuk işçilerdir.
Asıl şaşırtıcı olan Bolşeviklerin devrimden çok daha önceleri çocuk işçiliği konusunda kendilerine belirledikleri yol haritalarına sadakatleridir. Ekim Devrimi’nin öncesinde Vladimir Lenin’in gündeme getirdiği Nisan Tezleri’nin ardından Bolşevikler yaptıkları program revizyonunda çocukların çalışma ve eğitim hakları konularında bir takım güncellemeler yaparlar: Yaşları........