Sekiz yüz yıllık karanlık

Örneğin yıl 1553 olsun. Respublica dul kalır ve kandırılır. Ama Tanrı yardım için Misericordia, Veritas, Iustitia ve Pax’ı yollar. Kiminle? “… made in the first yeare of the most prosperous Reigne of the most gracious Soverainge, Quene Marye the first” ile. Şöyle ilan edilir: “Veritee the daughter of sage old Father Tyme, Shewith all as yt ys bee it vertue or Cryme”. Leonard A. Magnus’un editörlüğünde 1905 yılında yeniden basılan bu oyun John Henry Gurney tarafından 1553 yılında yazılmıştı. 13. yüzyıldan kalan Veritas Filia Temporis’in bir uygulamasıdır. 'Tempus loco veritatis est' de olabilir; aynı şey. “Gerçek zamanın kızıdır”. Buna imaginatio diyoruz ve türleri var.

Nereye geliyoruz? En azından üç (3 sihirli sayılardandır) hatta 4-5 res publica kavramının olması ve bu kavramların evrilmesi gerekiyordu. Ne zaman? 13-15. Yüzyıllar arası. Mesela Christiana res publica; res publica civitatis karşısında res publica regni (regnum) olarak res publica; politeia olarak (Aristo) res publica. Res ecclesia, res publica and … “res pecunia” –bu sonuncusu nihayet burjuva erdemlerine girer veya tersi. Kendine dair tahayyülünün harcında diyalektik ve retorik varsa, tekçi değilsen ancak o takdirde Respublica’nın başına bir şey gelirse diğer res publica’lardan yardım isteyebilirdin. Yoksa cumhuriyetçiler (tekil) Respublica’nın kandırılabileceğini her zaman biliyorlardı. Başka? Hukuk ve hukuk felsefesi bir siyaset kaynağı olarak kritiktir.

Kritiktir çünkü Gratian’dan kısa süre sonra Canon Law artık her yerdeydi. Neden bu kadar kolay kabul görmüştü? Merkezi otoritenin sağlanamadığı yüzyıllar boyunca çeşitli hukuklar yapan Avrupa halkları malikâne hukuku, belediye hukuku, feodal hukuk, deniz hukuku, ticaret hukuku, Roma hukuku, sonradan kilise hukuku sayılacak karar, mektup ve metinler arasında bir tür çoktan seçmeli test pozisyonunda kalmışlardı. Canon Law bir yerelliğe veya örfe dayanmadığı gibi tüm Hristiyanlık dünyasında geçerlilik iddia ediyordu; yani evrenseldi. Ayrıca clericus olsunlar veya olmasınlar Canon Law hukukçuları öğretmek için de karar vermek için de sürekli seyahat edebiliyorlardı. Üstelik Canon Law soyluluk veya zenginlik tanımadan tam bir tarafsızlıkla karar verdiğini iddia ediyordu; daha doğrusu ideali buydu. Çeşitli başvuru yöntemleriyle istedikleri hukuk türünde dava açabilen veya yargılanmayı talep edebilen insanların –tek tip hukuk olmadığı için-........

© Ekonomim