Vergi sistemimizdeki beyan esası mükelleflerin gelirlerini ve ödenmesi gereken vergiyi en iyi kendilerinin belirleyebileceği kabulüne dayanır. Bununla beraber vergi idaresine kanunla, beyanların doğruluğunu denetleme yetkisi verilmiştir. Denetimler sonucunda ödenmesi gereken verginin beyan edilenden fazla olduğu tespit edildiğinde ek bir tarhiyat-mükelleften vergi istenmesi-söz konusu olacaktır. Yapılan tespitin özelliğine göre tarh usulü farklı olacaktır; ikmalen tarhiyat veya re’sen tarhiyat.
Daha önce bir vergi tarh edildikten sonra(ör: mükellefin beyanına göre) bu vergiyle ilişkili olarak ortaya çıkan ve defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı tespit olunan bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilebilmesi halinde ikmalen vergi tarhı söz konusu olacaktır. Aksi halde vergiye dayanak teşkil edecek vergi matrahının re’sen takdir edilmesi suretiyle belirlenecektir ve vergi re’sen tarh edilecektir.
Vergi matrahı veya matrah farkı Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde, takdir komisyonlarınca yapılacak re’sen takdire göre ya da vergi inceleme elemanlarının inceleme sonuçlarına göre oluşturulan vergi inceleme raporlarında belirlenecektir. Bu gün yazımızda vergi inceleme elemanlarınca yapılacak re’sen takdir ve buna dayanan re’sen tarhiyat üzerinde duracağız
Vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya inceleme yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi hesaplanıp mükelleften istenir. İnceleme raporunda Vergi Usul Kanunu’nun 30’uncu maddesine göre belirlenen matrah veya matrah farkı re’sen takdir olunmuş sayılır. Bu tarh şekli re’sen vergi tarhı olarak nitelenir.
Aşağıdaki hallerden herhangi birinin bulunması durumunda, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitinin mümkün olmadığı kabul edilir.
1. Vergi beyannamesi kanunî süresi geçtiği halde verilmemişse,
2.Vergi beyannamesi kanuni veya ek süreler içinde verilmekle beraber beyannamede vergi matrahına ilişkin bilgiler gösterilmemiş bulunursa,
3. Bu kanuna göre (VUK) tutulması mecburi olan defterlerin hepsi veya........