Geçen yılın ikinci yarısından itibaren uygulanmakta olan “parasal sıkılaştırma” esaslı ekonomik program kapsamında rekor düzeye yükselen faizlerin ekonomiyi daraltıcı etkisi, tüketim ve üretim yanında yeni yatırımlarda da kendini gösterdi. Yüksek faiz koşullarının sert fren yaptırdığı teşvikli yatırımlarda reel daralma yılın ilk yarısında yüzde 66,3’e ulaştı.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın en son veri olarak açıkladığı ocak-haziran dönemi gerçekleşmeleri, teşvikli yatırımlar cephesinde ciddi bir kan kaybına işaret etti. Yatırımcı kuruluşların ülke genelinde ve çeşitli sektörlerde gerçekleştirecekleri yatırımları için Gümrük Vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, faiz ve sigorta prim destekleri gibi teşviklerden yararlanmak üzere Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nden aldıkları teşvik belgelerinin geçen yıl ilk altı ayda 8 bin 113 olan sayısı, bu yıl aynı dönemde yüzde 30,6’lık bir düşüşle 5 bin 634’e geriledi.
Altı ayda alınan belgeler kapsamında gerçekleştirilecek yatırımların hacminde ise yatırım sayısındakinden daha sert bir daralma yaşandı.
Belge başına ortalama yatırım tutarı ciddi oranda düştü. Geçen yıla oranla daha az sayıda yatırım için teşvik belgesi alınırken, çok daha düşük bütçeli yatırımlara gidildiği dikkati çekti.
İlk altı aylık dönemlerde alınan teşvik belgeleri kapsamındaki toplam sabit yatırım tutarı, cari olarak yüzde 42,8 düşüşle 766 milyar liradan 438,5 milyar liraya geriledi. Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) bu yıl ve geçen yılın ilk altı aylık dönemleri ortalamalarına göre yüzde 69,64 olarak gerçekleşen yıllık enflasyonla indirgendiğinde, ilk yarıda yatırım tutarındaki “reel” azalışın yüzde 66,3 olduğu belirlendi. 2023’ün ilk altı ayında nominal bazda 94,4 milyon lira olan belge başına ortalama yatırım tutarı, bu yıl aynı dönemde 77,8 milyon liraya geriledi.
İlk yarıda hem alınan teşvik belgesi hem de sabit yatırım tutarı tüm ana sektörlerde düşüş gösterirken, yatırım tutarında en sert daralma hizmetlerde görüldü.
Anılan dönemde 3 bin 617 imalat, 1.023 enerji, 718 hizmetler, 174 tarım, 102 madencilik yatırımı teşvik belgesine bağlandı. Geçen yılın aynı dönemine göre enerjide yüzde 49,3, imalatta yüzde 26,3, tarımda yüzde 25,6, madencilikte yüzde 22,1, hizmetlerde yüzde 12,9 daha az teşvik belgesi alındı.
Belgeye bağlanan yatırım tutarında geçen yılın aynı dönemine göre en sert düşüş cari olarak yüzde 58,4’le hizmetler sektöründe yaşandı. Bu sektörde geçen yıl ilk beş ayda 190,1 milyar lira olan yatırım tutarı bu yıl aynı dönemde 79,2........