Çarparken 1 toplarken 0: TÜİK’in yeni TÜFE hesabı |
“Sıfırla çarpılmış bir evren benimki… İrade-dışı şeylerle kuşatılmış; istemsizce, unutarak, bilmeden yaşanmış.” — Murat Menteş, Fink / Immanuel Kant
Çağdaş dönem öncesinde insanın beklenen ömrü bugüne kıyasla daha kısaydı. Kutsal metinlerde ve folk anlatılarda yüz yıla yaklaşan ömürler görürüz; yani bireyin ulaşabildiği azami yaşam süresi tarihsel açıdan çok değişmedi. Farkın kaynağı, toplumun ortalamasıdır. Modern tıp öncesinde yüksek bebek ölümleri, doğumda kaybedilen hayatlar üzerinden ortalamayı “sıfırla çarpıyor”, beklenen ömrü istatistiksel olarak aşağı çekiyordu. Hiç yaşanamamış hayatlar.
Türkiye Cumhuriyeti, anayasal tanımı gereği “sosyal devlet” niteliği taşır. Vatandaşların sağlık hizmetine ücretsiz ya da sembolik bir bedelle erişimi kamunun güvencesi altındadır. Özel sağlık kuruluşlarında binlerce liralık faturalarla karşılaşmak mümkündür; ancak toplumun esas gerçeği, devlet babanın koruyucu şemsiyesinde şekillenir. Bu nedenle sağlık harcamaları TÜFE içinde “sıfır” etkisiyle, son derece cüzi bir fatura bedeliyle yer bulur. Fırsat eşitliği sayesinde sevdikleriyle biraz daha uzun süre yan yana kalabilen hayatlar.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Cevdet Yılmaz, TBMM’deki bütçe görüşmelerinde TÜRK-İŞ’in açıkladığı yoksulluk sınırının uluslararası ölçütlere dayanmadığını açıkça vurgulayarak, 2.500 dolara yakın gelir sahibi bir hanenin “yoksul” sayılmasının metodolojik sorun taşıdığına işaret etti. 21 Nisan 2025 tarihli “Kabuk” başlıklı yazımızda altını çizdiğimiz gibi, ekonomik tartışmalarda önce devlet teşkilatlanmasını ve kullanılan yöntemi bilmek gerekir. TÜİK’in geçmiş yıllarda fiyat seviyelerini madde bazında yayımlamaktan vazgeçmesi de tam anlamıyla bu tür, hukukun üstünlüğünü ve metodolojik çerçeveyi göz ardı eden dört işlem yorumlarının ortaya çıkardığı gürültüyle ilgilidir.
Sağlık, eğitim gibi vatandaşların temel sosyal hakları fiyatları sıfıra yakınsatır. İşte tam bu noktada, istatistiğin dili ile hayatın gerçekliği kesişir: Ortalama, yalnızca rakamları değil, yöntemi de doğru kurmayı zorunlu kılar.
Yeni yılla birlikte TÜİK, TÜFE hesabını uluslararası standartlarla uyumlu biçimde güncelliyor. Kararın açıklanmasıyla piyasa, her zamanki refleksiyle hukuku ve........