Ekonomik özgürlükler ve piyasa ekonomisi vazgeçilmezdir

Liberalizm dar anlamda bir ideoloji olmaktan ziyade zengin çeşitlilik içeren bir düşünce geleneğidir. Vaktiyle Gerald Gaus ve Eric Mack Handbook of Political Theory’de (2004) benimsediği temel değerden hareketle bu geleneği ‘’özgürlük geleneği’’ (the liberty tradition) alt başlığı altında incelemişlerdi.

Liberal geleneğin bugün iki ana kolu vardır: klasik liberalizm ve liberteryenizm. Ayrıca özgürlük prensibinden önemli sapmalar içermesine rağmen, ‘’Amerikan liberalizmi’’ni de geniş anlamda liberalizm içinde sayılmaktadır.

Bu geniş anlamında liberal düşünce geleneği içinde kabaca 19. yüzyılın son çeyreğinden itibaren başlayan ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra iyice belirginleşerek kamu siyaseti tercihlerine de yansıyan bu çeşitliliğin başlıca iki kaynağı vardır: özgürlük ve eşitlik kavramlarının zaman içinde anlam genişlemesine veya değişikliğine uğramaları. Böylece zaman içinde özgürlüğü onun ‘’pozitif’’ boyutunu da içine alacak şekilde yorumlayan ve ‘’hukuk önünde eşitlik’’ten çok maddî veya sosyo-ekonomik eşitliği öne çıkaran yeni bir anlayış gelişmiştir. O kadar ki, meselâ Ronald Dworkin liberalizmi özgürlükle değil de eşitlikle temellendirir; hatta ifade ve vicdan özgürlükleri gibi münferit özgürlüklere önem verirse de, genel bir özgürlük hakkının varlığını kabul etmez.

Bu ayrışma, fikrî temelleri esas olarak Britanya’da atılmış olsa da, Avrupa’dan çok Amerika’da kendisini göstermiştir. Bu nedenle bugün "Amerikan liberalizmi"nde liberalizmin klasik anlamından farklılaşan birçok unsur vardır. Amerikan liberalizmi nispeten sol renklidir, daha somut olarak bir ‘’refah lberalizmi’’dir. Bununla tutarlı olarak, pozitif özgürlük ve sosyo-ekonomik eşitlik anlayışlarının etkisi altındaki Amerikan liberalizmini klasik liberalizm ve liberteryenizmden ayıran bir özellik te ‘’serbest piyasa’’yı tamamen reddetmese de ona marjinal denebilecek bir değer vermesidir. Amerikan liberalleri piyasa ekonomisini neredeyse "kerhen" kabul eder ve bununla tutarlı olarak iktisadî özgürlükleri ikincil önemde görürler. Onlar ekonomik özgürlükler yerine sivil ve siyasal özgürlükleri ve "refah........

© Diyalog Gazetesi