Bir medeniyet hareketi Ahilik: Yardımlaşma ve orta sandıkları |
Ahîlik anlayışının temelinde yardımlaşma, paylaşma ve fedakârlık yer almaktadır. Ahîler, kazançlarını yalnızca kendileri için değil; ihtiyaç sahipleri, meslektaşları ve toplumun huzuru için kullanmayı bir görev olarak benimsemişlerdir.
Îsâr duygusu, Ahîlikte kişinin kendi ihtiyacı olsa bile başkasını kendine tercih etmesi anlamına gelir. Ahîler, dara düşen bir esnafın borcunu üstlenmiş, işi olmayanla işini paylaşmış, kazancı az olanı koruyup kollamıştır. Bu anlayış sayesinde Ahîlik, yalnızca bir esnaf teşkilatı olmanın ötesine geçerek toplumsal dayanışmayı güçlendiren bir ahlak ve medeniyet sistemi hâline gelmiştir.
Orta sandıkları, Ahîlikteki yardımlaşma ve dayanışma anlayışının kurumsallaşmış biçimidir. Ahîliğin özünü oluşturan Îsâr duygusu; ihtiyaç sahibine destek olmayı, kazancı yalnızca kendisi için harcamayıp kardeşiyle paylaşmayı esas alır. Ahîler, işlerini doğru ve dürüst bir şekilde yürütürken özel yaşamlarında da son derece mütevazı bir hayat sürmüşlerdir. Bu mütevazı yaşamdan arta kalan kazançlar orta sandıklarına vakfedilmiş, buradan ihtiyaç sahiplerine yardım edilmiştir.
Ahî birlikleri tarafından; Ahîlik düşüncesine uygun biçimde iktisadi hayatın düzenlenmesi, ekonomik faaliyetlerin sürdürülebilmesi, esnaf ve sanatkârlar arasında dayanışmanın sağlanması ve esnafın ihtiyaç duyduğu desteğin karşılanabilmesi amacıyla kurulan ve işletilen bu yapıya Orta Sandık adı verilmiştir.
Tarihsel süreçte Anadolu’da Türklerin yaşadığı bölgelerde her esnaf grubunun “esnaf vakfı”, “esnaf sandığı” veya “esnaf kesesi” olarak bilinen karşılıklı yardımlaşma ve sosyal güvenlik sandıkları bulunmaktaydı. Bu bağlamda Ahîlik teşkilatı da yardımlaşma sandığı niteliğinde olan orta sandıklarını oluşturmuştur.
Ahî birliklerinin önemli özelliklerinden biri, iktisadi hayatı Ahîlik ilke ve prensipleri doğrultusunda düzenlemiş........