Bindiğin dili kesmek |
mustdagistanli@gmail.com
İyi yazmak üzerine bir kitapta şöyle bir cümle olabilir mi:
“Nasıl hissettiğinizi, ne düşündüğünüzü ve ne gördüğünüzden bahsederken bunları niteleyen küçük sözcükleri kullanmamaya özen gösterin: ‘birazcık’, ‘azıcık’, ‘bir tür’, ‘bir çeşit’, ‘nispeten’, ‘oldukça’, ‘çok’, ‘çok fazla’, ‘bir anlamda’ ve düzinelercesi… Bunlar tarzınızı ve inandırıcılığınızı azaltır, sulandırır.”
Söz konusu dil Türkçeyse olur. Yaratıcı yazarlık öğreten bir iki yerin gelgelinden bir iki örnek vermiştim daha önce de.
İyi Yazmak Üzerine / Düzyazı İçin Yol Haritası kitabından aldığım bu cümlenin ilk bölümünü 7. sınıf öğrencisi arkadaşım Asya’ya gösterdim, şöyle düzeltti:
“Nasıl hissettiğinizden, ne düşündüğünüzden ve ne gördüğünüzden bahsederken bunları niteleyen küçük sözcükleri kullanmamaya özen gösterin.”
Sorun burada bitmiyor. Bu kitabın orijinalinde (On Writing Well / The Classic Guide to Writing Nonfiction, William Zinsser) bu paragrafın İngilizcesi şu:
“Prune out the small words that qualify how you feel and how you think and what you saw: ‘a bit,’ ‘a little,’ ‘sort of,’ ‘kind of,’ ‘rather,’ ‘quite,’ ‘very,’ ‘too,’ ‘pretty much,’ ‘in a sense’ and dozens more. They dilute your style and your persuasiveness.”
Yani:
“Ne hissettiğinizi, ne düşündüğünüzü, ne gördüğünüzü niteleyen boş sözleri ayıklayın: …”
Paragrafın ikinci cümlesi de dikenli. Sorarım size, bir tarz nasıl azalır? Yazar ‘dilute’ diyor, sulandırmak işte, ne azaltması!
On Writing Well alanında klasik sayılan kitaplardan. İlk 1976’da basılmış, 30. yıl için genişletilmiş bir baskı yapmış, sonra yeni baskılar, hepsi 1 milyondan fazla satmış. Altıkırkbeş Yayın da bu 30. yıl baskısından çevirmiş kitabı. Bende üçüncü baskısı var çevirinin.
Altıkırkbeş Yayın kitabın başına bir açıklama koymuş:
“OKUYUCUYA NOT:
“Metin bütününde ‘anlamsız’ ya da ‘yanlış’ algınızı harekete geçirebilecek cümle kurumları, noktalama işaretleri ile karşılaşmanuaız mümkün —sakin olun, bütünüyle yazardan kaynaklanmaktadır. Yazar metni gereği (uygulamalarda bulunurken) kasti yazım-kullanım hatalarına da başvurmaktadır. Kitap içerisinde bazı kelimeleri orijinal dilinde bırakmak gene metin gereği yazarın tercihidir. -6.45/Çevirmen”
‘cümle kurumları’: Türk Dil Kurumu gibi şeyler mi bunlar? Türk Cümle Kurumu mesela? Yoksa ‘cümle kurulumları’ mı demek istiyor?
‘karşılaşmanuaız’: Kitapta rastlayacağınız masum tek hata. Canım tape hatası. Aman hemen sevinmeyelim, belki de ‘kasti yazım-kullanım hatası’dır.
‘içerisinde’: Bu uyduruk kelimeyi kullanan birini, Oğuz Atay’ın deyişiyle, ‘gayriciddiye alabilirim’ ancak, siz de ciddiye almayın, dili dikenden geçilmiyordur.
Bu notun tamamı anlamsız, saçma, palavra. İyi bir yazar, üstelik iyi yazmak üzerine yazdığı bir kitapta şöyle bir cümle kurar mı, siz söyleyin:
“Bu bölüm küçük ayrıntı ve detaylarla ilgili —tek bir şemsiye altında topladığım pek çok tembihten oluşuyor.”
Zinsser, kitapta anlattığı ilkelerin tersine ‘küçük’ gibi gereksiz sıfat kullanacak, ‘detay’ dediği yetmiyormuş gibi........