U senci planiranog rušenja zgrade Generalštaba: Zašto je važan Nikola Dobrović? |
(Iz knjige „Mihajlo Mitrović, ARHITEKTURA BEOGRADA 1950-2012“, urednik Branko Kukić)
Skromna materijalna sredstva, oskudan građevinski materijal, sve brojniji, ali i nedoučeni graditelji, pometnja u formulisanju i tumačenju socijalističkog realizma, tadašnje idejne i estetske obaveze, objektivno su usporavali izlazak Beograda na pravi arhitektonski put. Kada je obnova privedena kraju, i dok se Beograd otvarao neuobičajeno velikim migracijama, započela je za naše prilike veoma živa urbanističko-arhitektonska aktivnost. U tim okolnostima, još u prvim danima posle rata, prvu graditeljsku živost i nemir uneo je na ove prostore arhitekta Nikola Dobrović, koji je u oslobođeni Beograd došao sa borcima Narodnooslobodilačkog pokreta.
Svojom arhitektonskom strašću, talasima polemičkih napisa i knjiga, smelošću ideja i beskompromisnim protivljenjem svemu konvencionalnom, slučajnom i nestručnom, Dobrović je otvorio nove puteve beogradskoj arhitekturi. Bio je osnivač Urbanističkog instituta pri Ministarstvu građevina NR Srbije, a kasnije i Urbanističkog zavoda Beograda, u to vreme jedine institucije u Beogradu u kojoj se radilo, raspravljalo i projektovalo na stručnim, naučnim i kulturnim principima. Dobrović je bio sledbenik vizije arhitekture Đorđa Kovaljevskog o prelasku Beograda na levu obalu Save (vizije postavljene još 1924), on je bio stegonoša te ideje, promotor novog i velikog Beograda.
Najznačajnije arhitektonsko delo Nikole Dobrovića, najznačajnije ličnosti moderne jugoslovenske arhitekture, svakako je kompleks zgrada Državnog sekretarijata za poslove narodne odbrane. Izgrađen je na prostoru velike ulične raskrsnice koja je presečena na dva dela širokim saobraćajnim trakama, što prkosnom maestru nije smetalo da ostvari izuzetno homogenu, organsku i likovno definisanu arhitektonsku celinu. Nove građevine su premostile ulice, povezale stare susedne objekte različitih ambicija i arhitektura, raznih visina, širina i dužina i, na taj način, prosto samlele parcijalni urbanizam i izrasle u superioran prostorni stabilizator i likovnu potrebu gradskog pejzaža.
Napor da se susretnu i povežu sa uznemirenom okolinom nije narušio njihov integritet. Zgrade imaju autolikovna dejstva, najvidljivija u dinamici i bogatstvu prostornih kontura koje bude niz simbola i asocijacija. Jedna od njih polazi od snage i hrabrosti jugoslovenskih naroda, a izražena je u propinjanju plastike kamenih masa koje podsećaju na kanjon Sutjeske i njenu eroiku.
Ova monumentalna kompozicija, zasnovana na fenomenu komponovanja spoljašnjih i unutrašnjih arhitektonskih sila, koje u izmeni likovnih napona ostvaruju uzbudljive i snažne utiske, poslužila je Dobroviću da na njoj uspešno proveri svoja teorijska istraživanja o „pokrenutosti prostora“ i da na njoj zasnuje brojna tumačenja višestepenih korelata arhitektonskog stvaralaštva.
„Novi veliki urbanizam novog velikog grada treba da ima pravu i........