Hayvanlar klasik şartlama yoluyla korkmayı öğrenirler, fobi edinebilirler. Örneğin bir hayvan mavi bir nesneyle oynarken uzakta kuvvetli bir patlama sesi duysa irkilir ve mavi nesneden uzaklaşır. Teknik terimle ilk anda mavi nesneden kaçar, giderek sürekli olarak kaçınır. Böylece o mavi nesneyle ilgili fobi edinir. Aslında bu hayvan ikinci kez mavi nesneyle bir araya gelse patlama sesi duyulmayacaktır ancak hayvan o nesneden sürekli kaçındığı için onun zararsız bir şey olduğunu anlayamaz, fobi sürer.

Bir köpek size saldırırsa korkarsınız fakat köpek fobiniz varsa köpek resmini gördüğünüzde veya köpeğin ismi geçtiğinde de korkarsınız. Çünkü insanın neokorteksi vardır. Hayvanlarda bulunmayan bu yapısal özellikten ötürü insan hayvanlardan daha karmaşık bir bilince, sembollerden oluşan bir dile sahiptir. Bu yüzden insanda korku ve fobi daha karmaşık bir şekilde ortaya çıkar. Örneğin bir itici uyarıcıyla karşılaşmadan, sadece ablanızı model alarak yükseklik fobisine sahip olabilirsiniz. Aynı zamanda insan korktuğu halde bir davranışı sergileyebilir. Bir çocuğun üzerine araba gelirken anlık kararla kendinizi arabanın önüne atabilirsiniz veya ülkeniz için, bayrağınız için, Cumhuriyet için, demokrasi için şehit olmayı göze alabilirsiniz.

Bir hayvan bir davranışı yaptıktan sonra ona itici bir uyarıcı, örneğin bir şok verirseniz bu ceza sayılır. Peki ceza işe yarar mı? Ceza kendisi varken işe yarar, eğer ortamda yoksa etkili olmaz. Yani hayvanlarda fobinin ortaya çıkmadığı durumlarda ceza tek başına........

© Cumhuriyet