Tarihten çıkarılacak dersleri ancak bu derse girenler bilebilir. Dersten kaçanların geleceğe dair yorum yapması çok tehlikelidir. Atatürk, tarih bilmeyenlerin devlet yönetmeye talip olmaması gerektiğini söylerdi. 22 Aralık 1914’te ihtiraslı bir komutan; coğrafyayı, mevsim şartlarını, yerel dinamikleri, insan doğasını yeterince bilmeden, üzerine etraflıca düşünmeden çıktığı Sarıkamış Harekatı’nda 90 bin şehit vermemize neden oldu.

Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı başında tarafsız görünüyor; aslında kimin yanında savaşa gireceğine karar vermeye çalışıyordu. İngilizler, Rusları korkutucu bulsa da çıkar ortaklığı vardı ve Fransa’yı da yanına alarak “İtilaf Devletleri”ni oluşturdu.

Giderek güç kazanan Almanya, Avusturya-Macaristan’ı, sonradan taraf değiştirecek İtalya’yı gücüne eklemişti. Osmanlı cazip tekliflerle geleni tercih edecekti, ancak İtilafçılardan umduğunu bulamadı. İktidarın çelik devi Almanya’nın yanında konumlandı. Osmanlı-Alman ittifakı imzalansa da taktiksel olarak Osmanlı’yı “tarafsız” gösterme kararı alındı. Aynı gün İngiltere, parası ödenmiş iki gemimize el koyarken Almanya’dan iki zırhlı savaş gemisi Osmanlı’ya verildi.

Almanya, Fransa’ya savaş ilan edince İngiltere seferberliğe geçti, İsviçre Parlamentosu “olağanüstü hal” statüsüne; İtalya, Rusya ile gizliden flörtleşmeye...

29 Ekim’de, Goeben ve Breslau gemilerinin Karadeniz kıyılarını topa tutmasıyla Osmanlı savaşa bulaştı. Savaşa girişimiz bir Alman tezgâhı gibi anlatılsa da gerçekte öyle değildi. Enver Paşa daha bir hafta önce talimatını vermişti: “Filomuz Karadeniz’de üstünlüğü elde etmelidir. Rus filosunu arayınız ve harp ilan etmeden bulduğunuz yerde hücum ediniz.”

Hücum edilecek ama savaş ilan edilmeyecek! Enver Paşa’nın narsizmi onu körleştirirken tek yanılan o muydu? Bir dünya savaşının yaklaştığını görmeyenler, Avrupa’yı akıllı bulup da kıtanın böyle bir savaşa çekilmeyeceğini savunanlar... Hepsi yanıldı, savaş kapıdaydı.

Her şey çok hızlı gelişti. Sınırlarımızı 2 Kasım’da geçen Rusya, Türk topraklarını Ermenilerle birlikte işgal ederek Erzurum’a kadar ilerledi. 3 Kasım’da İngiliz-Fransız ortak filosu Çanakkale’ye geldi, 17 dakika boyunca topa tuttu Seddülbahir’i. 5 Kasım’da İngiltere ve Fransa Osmanlı’ya savaş ilan etti. İngiliz başbakan, “Osmanlı Devleti savaşa isteyerek ve bilerek girdi, cezasını en........

© Cumhuriyet