Köy Enstitülerinin kuruluşunda büyük emeği geçen İsmail Hakkı Tonguç, “Köyün insanı, öylesine canlandırılmalı, bilinçlendirilmelidir ki onu, hiçbir kuvvet kendi çıkarına kullanıp insafsızca istismar edemesin. Köyün sakinlerine köle ve uşak muamelesi yapılmasın. Özellikle köylüler bedava çalışan iş hayvanı haline getirilmesin.”
Köylünün ürettiklerinin gerçek karşılığını bulamadığı bu ekonomik ortamda, emekçiler Tonguç’un vurguladığı duruma düşürülmüştür. Dar günlerin kısa sürede geleceğini sezen 9 Eylül Üniversitesi’nin bilinçli profesörlerinden Prof. Dr. Kemal Kocabaş onlarca Köy Enstitüsü üzerinde araştırma yaparak Köy Enstitülerinin yeniden canlandırılması düşüncesini güncel kılmıştır.
Sercan Ünsal büyük olasılıkla ondan da esinlenerek Bozkırda Bir Eğitim Pınar Pamukpınar Köy Enstitüsü 1941-1954 (Barış Kitap, 2022) ve iki ciltlik Köy Enstitüleri Kırsal Kalkınma ve Sağlık Kolu (Barış Kitap, 2024) adlı geniş oylumlu çalışmasında Köy Enstitülerinin önemli kurumlar olduğunun somut örneklerini vermiştir.
Köy Enstitülerinin canlandırılmasını özünden kavramak isteyenler, aydın insan yetiştirmede verimli bu yuvası olan Köy Enstitülerinin önemini kavramak için Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı’nın “Köy Enstitüleri örneğini günümüzde tarımsal üretime uyarlamak!” başlıklı yazısını (Cumhuriyet, 25.07.24) okumadan geçmemelidir:
“Köy Enstitüleri eğitim sistemi, dönemin yapısal özellikleri dikkate alınarak kırsal kesimde aydın, zanaatçı,........© Cumhuriyet