Önümüzdeki günlerde Türkiye’nin yeni tartışma konularından biri "Vatandaşlık Maaşı" veya "Temel Vatandaşlık Geliri" olacak. Bu mesele sosyal politikanın en önemli konusu olacak. Bir yanda hükümet yanlısı basında AKP’nin "Vatandaşlık Maaşı" uygulamasını başlatacağına dair haberler, diğer yanda CHP’nin program taslağında sıkça tekrarlanan "Temel Vatandaşlık Geliri" vaadi... Ortalık kavram kargaşasından geçilmiyor; sapla saman birbirine karışmış durumda. Gelin bu illüzyonu dağıtalım.

Geçen hafta hükümete yakın bir gazetenin yaptığı propaganda amaçlı bir haber üzerine "Vatandaşlık maaşı geliyor" algısı yaratıldı. Oysa başlıkla haber içeriği uyumsuzdu. Her şeyden önce AKP hükümetinin önerisi bir "vatandaşlık maaşı" değil. Bunun doğru adı Asgari Gelir Desteği’dir.

Sosyal ödeneklere "maaş" denmesi ise başlı başına bir faciadır. Maaş, çalışma karşılığı memurlara yapılan bir ödemedir. Sosyal destekler ise maaş değil, sosyal devletin bir gereği olarak çalışamayanlara ve yoksullara yapılan kamusal ödemelerdir. Ancak "maaş" kelimesi işin cazibesini artırıyor, hükümetin "herkese maaş bağladığı" algısına hizmet ediyor. Bu nedenle öne çıkarılıyor. Aynı şey emekli aylık ve gelirleri ile işsizlik ödeneği için de yapılıyor. “Emekli maaşı “ve “işsizlik maaşı” deniyor.

AKP’nin Vatandaşlık Maaşı ile kastettiği aslında asgari gelir desteğidir. Cumhurbaşkanlığı 2026 Yıllık Programı incelendiğinde, hedefin "aile odaklı ve fert başına asgari bir geliri garanti edecek bütünleşik bir sosyal yardım sistemi" olduğu görülüyor.

Ancak bu yeni bir konu değildir; 12. Kalkınma Planında yer alan bir hedeftir. Bu hedef 2024 ve 2025 Cumhurbaşkanlığı (CB) programında da vardı. Şimdi bu hedef “kopyala-yapıştır” olarak 2026 CB Yıllık Programında da tekrarlanmıştır. Yani konu yıllardır tekrarlanmaktadır. AKP’nin yıllardır tekrarladığı ancak adım atmadığı bir konu yeniden pişirilip gündeme taşınmış durumda.

Öte yandan AKP’nin ta 2006’dan beri sosyal yardımların ve primsiz ödemelerinin merkezi ve tek bir programda (asgari gelir desteği gibi) birleştirilmesine karşı çıktığı ve bunun yerine yurttaşı müşteri yerine koyan klientalist ve ayrımcı bir sosyal yardım politikası izlediği unutulmamalıdır.

Bunların yanında 2026 CB Yıllık Programı incelendiğinde 2026 Bütçesinde Sosyal Yardım ve Primsiz Ödemeler kaleminin 734 milyar TL olduğu görülecektir. Bir önceki yıla göre artış yüzde 30 civarında ve toplam 172 milyar TL’dir.

Halen sosyal yardımlardan faydalanan toplam hane sayısı 4,5 milyondan fazladır. Bu hanelere düzenli ve makul (örneğin asgari ücret) düzeyde bir gelir desteği sağlanması lazım. Mevcut sosyal yardım bütçesinin diğer tüm uygulamalarını dahi buraya kaydırsanız mevcut bütçe ile bu mümkün değildir. Yardım alan hanelere asgari gelir desteği sağlamak için mevcut sosyal yardım bütçesinin birkaç katı kaynağa ihtiyaç vardır. Faize yapılan ödemeler kadar (2026 için 2,7 trilyon TL) sosyal yardım kaynağı ayrılsa insani bir asgari gelir desteği mümkün olabilir.

734 milyar TL’lik 2026 sosyal yardım........

© Birgün