Türkçeye yabancı söylemler |
Günümüzün moda söylemleri arasında en çok, yardımcı eylemlerle kurulan yanlış tümcelere yönelişin arttığını gözlüyoruz. “Yapmak” eylemini olmadık biçimde kullanma eğilimi salgın hastalık gibi yayılırken şimdi buna başka örneklerin de eklendiği görülüyor.
Türkçedeki başlıca yardımcı eylemler “etmek”, “eylemek”, “olmak”, “kılmak” ve “yapmak”tır. Bu eylemleri kullanırken keyfi davranıp dilbilgisi kurallarını altüst edemeyiz.
Okurumuz Ruhi Biçer, konumuzla ilgili olarak, “Bazı televizyon haberlerinde ‘ifşaladı’ diye bir kelime duymaya başladık. Böyle bir fiilimiz var mıdır? Eğer yoksa kitle iletişim araçlarında kullanılması doğru mudur?” diye soruyor.
“İfşa”, Arapça kökenli ve ad soylu bir sözcük. Gizli bir bilgiyi açığa çıkarıp yayma anlamına geliyor. Bu sözcük ancak “etmek” ya da “olmak” yardımcı eylemiyle bileşik eylem oluşturabilir. “İfşa”nın eylem kalıbı “ifşa etti” ya da “ifşa oldu” biçimindedir. “İfşalamak” biçiminde bir kullanım, ancak Türkçeye yabancı insanların söylemi olabilir.
* * *
Kimi yazar arkadaşlar eşanlamlı sözcükleri bir arada kullanmayı pek seviyor. Oysa bir tümcede aynı anlamlı iki sözcüğü yan yana yazmak, sözümüze güç katmaz, olsa olsa tümcede gereksiz bir yük oluşturur. Daha önce de üzerinde çok durduğumuz bu konuyu birkaç yeni örnekle güncellemek istiyorum.
Bizim gazetenin 15 Kasım 2025 günlü manşetinde Havva Gümüşkaya’nın “Temel çökmek üzere” başlıklı ekonomi haberi vardı. Son derece düzgün yazılmış haberin spotunda ise şu ifade yer almıştı:
“Kriz buhrana evrildi, sanayide çarklar durdu, büyük işsizlik furyası başladı.”
Kriz buhrana........