Nadir toprak elementleri için stratejik plan ne olmalı? |
21.yüzyılın stratejik rekabet ortamında nadir toprak elementleri, enerji dönüşümü, savunma sanayii, yarı iletkenler, elektrikli araçlar, rüzgâr türbinleri ve ileri elektronik sistemlerinin temel girdileri hâline gelmiştir. Küresel güç mücadelesi artık yalnızca askerî kapasite ile değil, tedarik zinciri egemenliği ve teknoloji ekosistemlerine hâkimiyet üzerinden şekillenmektedir. Bu çerçevede, Türkiye’nin Eskişehir Beylikova başta olmak üzere sahip olduğu nadir metal rezervleri, yalnızca bir doğal kaynak değil, jeostratejik bir kaldıraç niteliği taşımaktadır. Ancak modern madencilik uygulamaları göstermektedir ki rezerv sahibi olmak tek başına stratejik üstünlük için yeterli değildir. Kritik olan, rezervi değer zincirinin en üst katmanına taşımak; yani sadece cevher değil, oksit, metal, alaşım, mıknatıs, parça ve nihai sistem üretebilmektir. Bu makalede Türkiye’nin nadir toprak elementleri alanında güçlü bir ekonomik ve teknolojik merkez hâline gelmesi için atması gereken adımlar analiz edilmektedir.
Nadir toprak elementlerinde küresel değer zinciri maden çıkarma ile değil, işleme ve ileri teknoloji ürünleri ile şekillenmektedir.
Değer yaratma basamakları şu şekildedir:
Cevher çıkarma,
Zenginleştirme,
Ayırma ve oksit üretimi (separation & REO),
Metalizasyon ve alaşım üretimi,
Mıknatıs (özellikle NdFeB) üretimi,
Motor, jeneratör, radar, füze sevk sistemleri, sensörler,
Markalı nihai ürünler ve teknoloji ihracatı.
Bu zincirde kazancın yüzde 70’ten fazlası son üç aşamada oluşmaktadır. Dolayısıyla, nadir metal rezervi olan ülkelerin çoğu, işleme zincirine hâkim olamadıkları için hammadde tedarikçisi konumunda kalarak sınırlı ekonomik fayda elde etmektedir. Türkiye’nin temel hedefi kazı yapan ülke değil, teknoloji üreten ülke olmalıdır.
Çin’in nadir toprak elementlerinde dünya lideri olması, büyük rezervlere sahip olmasından değil, değer zincirinin tamamını kontrol etmesinden kaynaklanmaktadır.
Çin’in başarısının temel unsurları şunlardır:
Devlet destekli,........