Teori dergisinin Ekim sayısı ‘ABD Ekonomisi’nde Alarm’ kapak dosyasıyla çıkmış. Anlaşılan bu krizlerle epey uğraşacağız.
Bu yazıda ele alacağımız ‘Finansal Krizler Tarihi (Charles Poor Kindleberger (CPK) ve Robert Z. Aliber (RZA), T. İş Bankası Yayınları)’ kitabı bu anlamda oldukça çekici gözükmektedir. Kitapta eğlenceli anıların, nefis nüktelerin ve incelikli üslubun gerisinde, çılgınlıkların, paniklerin ve çöküşlerin, hırs, hile ve açgözlülüğü besleyen bir iktisadî ortamın sonucu olduğu çok etkili bir biçimde gözler önüne seriliyor.
Kimilerince hegemonik istikrar kuramcısı (HİK) olarak da bilinen CPK (1910-1973), Marshall Planının da önde gelen mimarlarındandı. İktisadî, siyasal, hukuki boyutları olan HİK’e göre, uluslararası düzlemde istikrarın sağlanabilmesi için bir ulusun dünyaya egemen olması gerekir.
Marshall Planı’nın da II.Dünya Savaşı sonrası ABD’nin Avrupa’yı SSCB’ye karşı konumlandırma ve bağımlılaştırarak biçimlendirme planı olduğunu anımsamış olalım. Uzun yıllar Massachusetts Institute of Technology (MIT)’de öğretim üyeliği yapan CPK, iktisat tarihçisiydi. RZA ise, Chicago Üniversitesi’nde uluslararası iktisat-finans öğretim üyesidir.
12 bölümden oluşan yapıttaki kimi bölümler şöyle: Krizin anatomisi / Spekülatif çılgınlıklar / Kredi genişlemesi / Balonun patlaması / Coşku ve kağıt serveti / Bernie Madoff: yolsuzluklar, dolandırıcılıklar ve kredi döngüsü / Uluslararası salgın etkisi / Uluslararası son kredi mercii.
Yapıt, kapitalizmin sağlıksız ve arada bir müdahale edilmesi gereken bir sistem olduğuna ‘içerden’ eleştirel bakan bir çalışmadır.
CPK, parasalcı iktisatçılar arasında kötümserliğiyle ünlü H. Minsky’nin modelini kullanıp genişletmiş olan bir parasalcı akım izleyicisi gibi ama yanısıra parasalcılığın gurularından Milton Friedman ile bir polemik içine girmektedir. Bu arada parasalcılığın, para politikası ve maliye politikası şeklindeki iktisat politikalarından para politikası üzerinden iktisadî yönetim yapma eğilimi olduğunu kısaca not düşmüş olalım.
CPK, yapıtında on büyük finans balonuna dikkat çekmektedir. CPK, çalışmalarını iktisat ve finansal tarih yorumlarına daha uygun olduğu düşüncesiyle H.Minsky’nin modeline dayandırmıştır. Bu modelde vurgu kredi sisteminin istikrarsızlığına yapılmakta; finansal sıkıntılara neden olmaya yol açması açısından borç yapısının işlevi, vurgunsal (spekülatif) yatırım araçlarının alınıp satılmasının fonlanması için borçlanma konuları önem arzetmektedir. Krizlere sürüklenmek dışsal şokların etkisiyle olmaktadır.
Dışsal şoklara şunlar örnek verilebilmektedir: kimileyin rejim değişikliği, isyan, devrim, restorasyon, geniş bir etki doğurabilecek teknolojik........