Rus ‘Gölge Filosu’ gerçekleri |
Rus petrolünün yüzde 55’i Baltık/Arktik, yüzde 27’si Karadeniz ve yüzde 18’i Pasifik limanlarından denize çıkış yapar. Şubat 2022’ye kadar Rusya, tanker gemi filosuna önem vermeyip petrolünü Batılı tanker gemilerine taşıtmış, Ukrayna’daki harekâtı başlattığında da güçlük yaşamıştır.
Batı, Rus petrolü için uygulayacağı tavan fiyat yaptırımını ve taşınmasına yönelik hangi engelleri çıkaracağını tartışırken Rusya, bunları aşmaya yönelik seçenekleri düşünmeye başladı. Zira, Rus devlet gelirlerinin yaklaşık yüzde 30’unu oluşturan enerji sektörü, Rus Hükûmeti’nin en büyük gelir kaynağıdır. Bu nedenle Rusya, çok sayıda ikinci el tanker gemiyi satın almak için harekete geçti. Rusya, eski-yeni demeden bulabildiği tanker gemiler için 18 ayda tahminen 8,5 milyar dolar para harcadı. Batı, Rusya’nın hızlıca kurduğu ve yaş ortalaması bir miktar yüksek olan bu tanker filosunu “Gölge Filo” olarak adlandırdı.
“Gölge Filo”, başlangıçta hızlı bir büyüme sergiledi. Fakat, “Gölge Filo” için Ekim 2023'te sipariş edilen ve tahmini değeri 1,5 milyar dolar olan 40 tanker geminin satışının engellenmesi ile başlayan ABD Maliye Bakanlığının Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC) yaptırımları sonrasında “Gölge Filo”nun büyümesi yavaşladı. Doların küresel petrol piyasalarının işlevsel para birimi olması, “Gölge Filo”nun büyümesine ivme kaybettirmeye yetmiş ama durduramamıştı.
“Gölge Filo” büyümesi durdurulamadığından, tanker gemilerinin yaptırmak zorunda oldukları “petrol sızıntısı sorumluluk sigortası” üzerinden uygulanan yaptırım ile Rus petrolünü taşıyan gemiler engellenmeye çalışıldı. Sigorta yapamayan bu gemiler, yıllık bayrak tescil yenilemelerini de yapamaz duruma düşürüldü. Aşılması güç olan bu durum, Çin tanker gemilerini bile Rusya ile petrol ticaretinden alıkoymuştur. Hatta Türkiye bile, Aralık 2022’den itibaren Rus petrolü taşıyan tanker gemilerin Türk Boğazları’ndan geçişleri için sigorta yeterliliğini şart koşmuştu.
Rusya, Londra merkezli gemi sigortalama sisteminin yaptırımlarından kurtulmak için Çin ve Hindistan’a alternatif bir sigorta sistemi kurmayı bile önerdi. Fakat, Rus petrolü için G7 devletlerinin yaptırım olarak dayattığı düşük tavan fiyat uygulamasından memnun olan Çin ve Hindistan, Rusya’nın alternatif sigorta projesine ilgi göstermedi.
Sigorta yaptıramayan tanker gemiler, sadece Ruslarınki değildi. İran ve Venezuella petrolünü taşıyan gemiler de yıllardır sigorta yaptırımlarına tabi tutulmuştu. Batı’nın “kara gemiler” adını verdiği ve sayıları bin 100 kadar olan gemiler, otomatik tanımlama sistemini (AIS) devreden çıkararak yani rota bilgilerini gizleyerek, denizdeyken diğer gemilere yükünü aktararak, sürekli bayrak ve........