Goethe, 1780 yılıyla birlikte doğa bilimleriyle ilgilenmiş ve bitki bilim alanındaki çalışmaları onu “bütün bitki organlarının ilksel aynılığı” dediği bir fikre ulaşmıştır.

Goethe’nin saptadığı ilksel aynılık ya da ilksel bitki fikri kısaca şöyle özetlenebilir: Bitkide gördüğümüz yaprak, çanak yaprağı, taç yaprağı, erkek organ ya da dişi organ, aynı ilksel organın farklılaşmış biçimleridir. Yani bitkide çeşitlilik, ayrı ayrı parçaların varlığında değil, tek bir temel formun dönüşümündedir.
Goethe bu ilkeyle şunu sezmiştir ve bu erken bir sezgidir: Bitki organları farklı görünseler de hepsinin altında çalışan aynı yapısal ilkedir. Yaprak o ilkenin en çıplak, en temel hâlidir. Çiçek organları ise yaprağın metamorfoz geçirmiş versiyonlarıdır. Bir başka deyişle, çiçek dediğimiz şey bile aslında dönüşmüş yapraktır. Bu, bağımsız organların değil, aynı organın evrimsel bir akış içinde dönüşmesinin ifadesidir.
Goethe’nin bu çalışması, aslında, yüzeyde bitki bilimle ilgili görünse de doğanın nasıl işlediğini kavramaya çalıştığı bir estetik-felsefi çalışmadır. Bu çalışmalar ona doğa biçimlerinin parça parça yaratmadığını, tek bir üretici ilke doğurduğunu, çeşitlendirdiğini ve dönüştürdüğünü gösterdi. Biçim dediğimiz şeyin durağan bir şey olmadığı, bir süreç olduğu, her görünen formun ardında o formu mümkün kılan dinamik bir oluşun bulunduğu düşüncesine ulaştırdı onu.

Goethe’ye göre sanatçı, gerçekliği yeniden üretirken doğanın kendi metamorfoz ilkesine benzer bir yol izlemelidir. Sanatta sorunsal, nesnenin yüzeyde görünen biçimini çoğaltmak değil, onu olanaklı kılan içsel........

© Aydınlık