Goethe’nin Eckermann’la sohbetlerinde ve Diderot’yla girdiği tartışmalarda ortaya koyduğu estetik görüşler, evrensel bir düşünsel omurga üzerine oturan güçlü bir sanat anlayışını gösteriyor. Bu anlayışın merkezinde, sanat ile gerçeklik arasındaki ilişkinin ne taklitçi ne de keyfî olduğu yönündeki ısrar yer alıyor.

Goethe’ye göre dünya konu bakımından yoksul değildir; tersine, fazlasıyla zengin ve büyüktür; yaşam da alabildiğine değişik görünüşlüdür. Bu yüzden şiirin malzemesi hiç tükenmeyecektir. Ama zaten Goethe tartışmayı, şiirin malzemesinin tükenip tükenmemesi üzerinden değil şairin gerçeklikle kurduğu ilişkinin niteliği üzerinden yürütür.
“Fırsatların doğurduğu şiirler” olmalı diyor Goethe, “benim bütün şiirlerim fırsatların doğurduğu şiirlerdir” diye ekliyor; “havadan kapma şiirler” ile kendi şiiri arasında bir ayrımı yapmak için… Önemsiyor bu ayrımı. Çünkü bu ayrım, Goethe’nin estetik dünyasında, gerçeklik ile sanat arasında kurulacak ilişkiyi açıklıyor.
Şiir, nedensiz doğmaz, öyleyse. Fırsatlar, onu doğuran bir karşılaşma, bir olay, bir an-dır. Şiirin nedeni, konusu ve itkisi gerçekliktendir. Goethe’nin, “havadan kapma” şiirlere mesafesi, hayal gücüne duyulan bir güvensizlikten değildir, elbette, hayalin gerçeklikle bağını kopardığında estetik ağırlığını yitirdiği düşüncesindendir.

Sanat, Goethe’ye göre, doğayla enine boyuna bir yarışa girmez. Doğanın bütün zenginliğini, karmaşıklığını ve sürekliliğini yeniden üretmeye kalkışmak, sanatı baştan yenilgiye mahkûm eder. Sanatın alanı başka bir yerdedir. O, doğal görünümlerin yüzeyinde seyreder. Ancak bu yüzey, sığlık anlamına gelmez. Tam tersine, sanatın kendi derinliği ve kendi gücü, burada, doğal görünümlerin yüzeyinde çıkar açığa. Çünkü Goethe için derinlik, görünümlerin ardında gizli bir metafizikte değil,beliren gerçekliğin kendi iç düzeninde, kendi yasallığında yatar. Bu nedenle sanat,........

© Aydınlık