Dünya Türk Dili Ailesi Günü ve Türk dünyası işbirliğinin geleceği |
Uluslararası İlişkiler Analizler Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Cavid Veliyev, UNESCO'nun 15 Aralık'ı Dünya Türk Dili Ailesi Günü ilan etmesinin önemini AA Analiz için kaleme aldı.
***
Türk dünyasında entegrasyon ve işbirliği fikirlerinin temeli 19. yüzyılın sonu, 20. yüzyılın başlarında Türk aydınları arasında ortaya çıktığı zaman temel yaklaşım, Türk halkları arasında dil ve alfabe birliğinin kurulması, bunun uluslararası alanda meşruluğunun sağlanması mücadelesinin verilmesiydi. Bu müzakereler en son 1926'da yapılan Bakü Türkoloji Kurultayı'nda konuşulmuş ve Sovyetler Birliği'nde bu tür faaliyetlerin yasaklanması nedeniyle ara verilmişti. 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Türk Cumhuriyetleri'nin tekrar bağımsızlıklarını kazanmasıyla birlikte bu konular tekrar akademik toplantıların gündem konusu oldu. 1992'de başlayan Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirveleri, 1993'te kurulan TÜRKSOY, 2009'da kurulan Türk Konseyi ve 2021'de kurulan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) ile birlikte 21. yüzyılda Türk aydınlarının yarım bıraktığı çalışmalar yeniden hız kazanmıştır.
Sonuçta yürütülen faaliyetler olumlu sonuçlar vermiş, 2024'te 34 harflik ortak alfabe kabul edilirken, 3 Kasım 2025'te Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) Semerkant toplantısında 15 Aralık Dünya Türk Dili Ailesi Günü olarak ilan edilmiştir. Böylece 300 milyona yakın insanın konuştuğu Türk dili uluslararası bir örgütün kararıyla kabul edilmiştir. 15 Aralık, Orhun Yazıtları'nın Danimarkalı bilim insanı Wilhelm Thomsen tarafından 15 Aralık 1893’te deşifre edilerek dünyaya ilan edilmesinin tarihidir. Bu sebeple, 15 Aralık Dünya Türk Dili Ailesi Günü olarak özellikle seçilmiştir.
Bu deşifre Orhun Yazıtları'nın hangi dile ait olduğu tartışmalarına son verirken, aynı zamanda Türk dilinin yazılı bir dil olma özelliği taşıdığının kanıtı olmuştur. Bu runik yazılı belgelerin Türklere ait olduğunun anlaşılmasından sonra Türkoloji araştırmaları ilgi çekmiş ve geniş coğrafyalara yayılmıştır.
8. yüzyıla ait Orhun Yazıtları olarak bilinen Kül Tigin (732), Bilge Kağan (735) ve Tonyukuk (720-725) yazıtları........