Foto: Ilustracija/Akta.ba

19.12.2025 |

Kolumna

Izvor: Akta.ba

Zamke pretplate, poslovni registri i "besplatne" ponude: kako obmanjujuće prakse dovode bh. firme u višegodišnje ugovorne obaveze.

U posljednje vrijeme sve češće svjedočimo poslovnim modelima koji se formalno predstavljaju kao zakoniti i legitimni, ali se u praksi oslanjaju na dovođenje korisnika u zabludu. U međunarodnoj praksi ovakvi modeli se najčešće svrstavaju pod pojmove obmanjujuće marketing prakse, zamka pretplate, zamka registra ili naplata po inerciji (pogledajte mini rječnik za detalje).

Bez obzira na terminologiju, zajednički im je isti obrazac: korisnik nije jasno i nedvosmisleno informisan o stvarnom obimu, trajanju i posljedicama obaveze koju preuzima.

Piše: Feđa Begović, poslovni konsultant

Bosna i Hercegovina, kao malo i otvoreno tržište, posebno je osjetljiva na ovakve prakse – naročito kada su mete mala i srednja preduzeća, turističke organizacije i javne ustanove, koje često nemaju specijalizovanu pravnu podršku za međunarodne ugovore.

Kako funkcionišu modeli zamke pretplate i registra

Tipičan obrazac ovih modela uključuje:

kontaktiranje firmi ili institucija s ponudom besplatne promocije, registracije ili uvrštavanja u međunarodni registar,

korištenje naziva koji sugerišu evropski ili institucionalni autoritet,

potpisivanje narudžbenice ili formulara koji se predstavljaju kao tehnički ili administrativni korak,

aktiviranje naplatnog perioda tek nakon isteka inicijalnog "besplatnog“ razdoblja, uz pozivanje na opšte uslove i automatsko produženje.

Ovakvi modeli nisu nova pojava. U proteklim decenijama širom Evrope i svijeta zabilježeni su brojni slični slučajevi, uključujući Fair Guide, European Business Number (EBN), EU Business Register, World Business Guide i druge tzv. poslovne registre koji su se predstavljali kao informativne ili promotivne platforme, a u praksi su generisali višegodišnje finansijske obaveze za korisnike koji često nisu bili svjesni šta su potpisali.

Zbog ponavljanja istog obrasca, mnogi regulatorni i sudski organi ove modele danas tretiraju kao obmanjujuće sheme poslovnih direktorija (misleading directory schemes), bez obzira na formalno postojanje potpisa.

Slučaj ETO kao ilustracija šire prakse

Slučaj pravnog lica ETO GmbH, registrovanog u Njemačkoj, ilustrativan je primjer kako ovakvi modeli funkcionišu u savremenom digitalnom okruženju. Iako se radi o privatnoj marketinškoj platformi, u javnoj komunikaciji se dominantno koristi naziv European Tourism Organization, koji može dovesti poslovne subjekte u zabludu u pogledu stvarnog institucionalnog statusa ove organizacije.

Prema dostupnoj dokumentaciji i svjedočenjima više bh. subjekata, inicijalna ponuda se odnosila na besplatnu promociju i uvrštavanje u turističku bazu podataka. Tokom ove faze troškovi uopšte nisu spomenuti, već je fokus bio na besplatnoj usluzi.

Organizacijama se zatim dostavlja narudžbenica, predstavljena kao administrativni korak za aktivaciju besplatnog perioda. Ključni elementi (cijena, trajanje ugovora i automatsko produženje) nisu navedeni na samoj narudžbenici, već su uključeni u Uslove poslovanja, putem linka koji je na kraju narudžbenice, na njenoj poleđini, naveden sitnim slovima, bez da su ključni uslovi jasno istaknuti ili posebno objašnjeni.

Uslovi poslovanja su strukturirani na način koji........

© Akta