Eine az rastlanr zellikleri sebebiyle balarda srekli kskanlp dlanan, bundan dolay diyar diyar srgn gezen ve nihyetinde kendisine kucak aan Endls'te karar klarak burada olaanst iler baaran Ziryb, Bat'dan bir eyler alan deil oraya bir eyler gtren bir dhidir. Dou'dan Bat'ya, farkl bir form kazandrarak gtrd akl, ferset ve vizyon, zerinden 1.200 yl gemesine ramen Bat'nn ve hatta tm modern dnyann yaam alkanlklarna yn vermeye devam etmektedir.

Prof. Dr. Mustafa ztrk / Mardin Artuklu niversitesi

Gnmz spanyol ehirlerinde, zellikle de Kurtuba (Kordoba)'da; konservatuvarlardan kltr merkezlerine, okullardan ktphanelere, otellerden gzellik salonlarna her yerde ismine rastlanan bir isimdir Ziryb. Kurtuba'daki meydanlara muazzam heykelleri dikilen Ziryb'n ismi Arap dnyasnda ise "ziryab" markas tayan restoran, mzik aleti imalathaneleri ve eitli sat maazalarnda yaatlyor.

Kaynaklarda "Endlsl nl musikiins" eklinde geen Ziryb, aslnda bundan ok daha fazlas. Bundan 1.200 sene evvel muhteem Endls efsanesine altn an yaatan bu medeniyet dehs, musikinin yan sra tarih, edebiyat, tp, gastronomi, corafya ve moda gibi ok geni bir yelpazede an aan yenliklere imza atmtr. Bat'da ve Arap leminde hakknda saysz eser yazlm olmasna ramen lkemizde pek bilinen bir isim deildir.

Musul'un yoksul bir kynden Abbasi sarayna

Ziryb, kesin olmamakla beraber, 789'da Musul'un yoksul bir kynde doar. Ziryb lakab kendisine, kimilerine gre koyutenli oluundan dolay Arapada "karaku, karatavuk" anlamna geldii iin verilmi, kimilerine gre de sesinin safl ve duruluundan tr Krtede altn su anlamndaki "zr av" isminden dolay verilmitir. Ten renginden dolay Afrika, isminin etimolojisinden dolay da Fars kkenli olduunu syleyenler bulunmaktadr.

Doduu dnemde Badat; kltr, sanat, mzik ve edebiyat alanlarnda dnyann nemli merkezlerindendir. Yani Badat, Bin Bir Gece Masallar'ndaki Badat'tr. Musullu shak, musikiye ok deer verilen bu ortamda Arap mzik tarihine ismi geen byk bir musiki staddr. Ziryb'n mzie olan stn kabiliyeti evrede dikkat ekince ok gemeden shak'a talebe olur.

Gnlerden bir gn Halife Harun Reid, sarayn ba musikicisi shak'tan en iyi talebesini getirip mzik icra etmesini emreder. shak hi dnmeden Ziryb' alp huzura varr. Ziryb, sra kendisine gelince, btn hnerini sergiler. Hocasnn ud'unu bir kenara brakp yannda getirdii ud'u almaya ve blbl gibi akmaya balar. Ne ald ud'un nameleri ne de syledii arklar daha nce duyulmu deildir. Halife mest olur ve ald ud'un farkn sorar. Ziryb byk bir hevesle izha giriir:

"Bu ud'un dierlerinden bir fark yok gibi grnr; ancak bu ud, dier udlarn te biri arlndadr. Perdeleri scak su dememi ipekten, ba ve nc telleri aslan barsandandr. Ahap mzrap deil, kartal penesinden yaptm mzrabm kullanrm. Ud'umun en nemli zelliiysebeinci bir telinin olmasdr. Ben bu beinci tele, 'ruh' adn verdim. Beinci teli krmzya boyadm; nk krmz, ruhun rengidir."

Harun Reid, bu byk yetenek karsnda hayranln gizleyemez ve onu ihsanlara gark eder. Hocas shak ise byk bir kskanlk ve tedirginlie kaplr. Kendisine rakip grmeye balad talebesini bir kenara ekip bir an nce Badat' terk etmesini, aksi hlde cann alacan syler. Hocasn iyi tanyan Ziryb, bana bir ey gelmemesi iin o gece Badat'........

© Açık Görüş