15 Aralık Türk Dili Ailesi Günü; hayal edilenler gerçek mi oluyor? |
Trk dnyas siyaseten bir birliktelie doru giderken bunun altn dolduracak kltrel almalar da birer birer gndeme geliyor. Son yllarda ortak alfabe belirlenip rnekleri de verilmeye baland. 15 Aralk Dnya Trk Dili Ailesi Gn de btn bunlar fark edip harekete geen UNESCO Trkiye Milli Komisyonunun nerisi ve gayretleriyle kabul edilmi oldu. Bunlar bu siyasi birlikteliin ok nemli yap talardr.
Mustafa sen / Yazar
1950'li yllarda doup 1970'li yllarda niversite okuyan bizim nesiller asndan bakldnda yaadmz dnya inanlmaz deiikliklere sahne oluyor. zellikle 1990'l yllar izleyen dnemde, bizim genlik yllarmzda, hayal bile edilmesi mmkn olmayan gereklerle karlatk. Bu deiimden en ok yararlanan toplumlar da bizim medeniyetimizin mensuplar oldu. 19. yzyldan itibaren adeta yok edilme aamasna gelen slam Dnyas ve onun ok nemli bir blm olan Trklk alemi adeta kllerinden douyor. nce bireysel anlamda ortaya kan bu dirili faaliyetleri, bir sre sonra ortak medeniyetlerinin kodlarn fark edip bir araya gelmeye, ou ayn olan meselelerini birlikte zmeye alyor. Elbette bu tablo olmas gerektii gibi deil, hala alnacak ok, ok mesafe var. Ama gz olana gn mtr. Bu aamada bir taraftan slam birlii Tekilat, te yandan Trk Devletleri Tekilat faaliyete geirildi. Trk Dnyas kurumlarna biraz ayrntl bakacak olursak bu emsiyenin altnda TRKSOY, Trk Dnyas Parlamenterler Birlii (Trk-Pa), Trk Akademisi, Trk Dnyas Kltr Vakf kurulup almaya balad. Bununla yetinilmeyerek artk uluslararas kurulularda da ortak almalar grlyor. UNESCO Trkiye Milli Komisyonu'nun almalar bu konuda rnek verilebilir. Bu Komisyon uzunca bir sreden beri zellikle milli komisyon tanmna uygun projeler gelitiren bir konum elde etti. Yeniden kurulup ekillenen Trk cumhuriyetleri milli komisyonlarna sahip olduu bilgi birikimini aktarmakta nemli roller stlendi. Bu erevede Trk cumhuriyetleriyle birlikte hazrlanp kabul ettirilen ortak projelerle bir anlamda bizim nasl bir ortak kltrel maziden szlp gelen tek millet olduumuz fikri de zmnen uluslararas rgtler eliyle onaylanm oldu. rnein Bilge Tonyukuk Ant'nn Dikiliinin 1300. Yl Dnm, Azerbaycan, Kazakistan, Krgzistan, Moolistan ve zbekistan'n desteiyle 2020 UNESCO Anma ve Kutlama Yl Dnmleri arasna alnd. Bylece bu devletlerin ortak bir maziden geldikleri ifade edilmi oldu. Buna eklenecek zellikle somut olmayan kltrel miras alannda onlarca ortak projeden sz etmek mmkndr.
UNESCO Trkiye Milli Komisyonu'nun gayretleriyle Trk Dnyasnn bu anlamdaki kazanmlarna son gnlerde bir yenisi daha eklendi. Yine payda lkelerle birlikte 15 Aralk Dnya Trk Dili Ailesi Gn kabul edildi. zbekistan'n tarihi Semerkant ehrinde yaplan UNESCO'nun 43. Genel Konferans'nda Kazakistan, Azerbaycan, Krgzistan, Trkiye ve zbekistan'n nerisi, Trkmenistan ve Rusya Federasyonu'nun da iinde yer ald 58 lkenin onay ile bu teklif gndeme getirildi ve Trkiye'nin sre ynetiminde,Genel Kurul'un 194 yesinin oybirlii ile kabul edildi.
Kltrel miras iin dnm noktas
Bu i iin 15 Aralk tarihinin seilmesi zellikle nemlidir. Danimarkal bilim adam Vilhelm Thomsen, 15 Aralk 1893'te, Trk dilinin en eski yazl belgelerinden biri olan Orhun Yaztlar'nn alfabesini zme baarsn gstermiti. Trk Diline byk hizmeti iin 1915 ylnda Thomsen'e Mecidi Nian verildi. Bu tarih, Trk dili ailesinin kkl tarihini ve ortak kltrel mirasn gsteren bir dnm noktas olduu ve Orhun Abideleri btn Trklerin ortak miras kabul edildii iin bu tarih zerinde mutabakat saland. 15 Aralk Dnya Trk Dili Ailesi Gn UNESCO'nun karar ile bu yldan itibaren (2025) 15 Aralk 'ta kutlanmaya balanm........