YZ Meselesine “Hep Bir Patlayacak Balon Gibi” Yaklaşmanın Dayanılmaz Hafifliği |
“İnsanoğlu ateşi bulduğunda bile muhtemelen biri çıkıp ‘bu iş fazla abartı, balon’ demiştir.”
Balon Masallarının Tarihi
MÜNİR KARATAŞ – Teknolojiyi anlamanın en zahmetsiz, en şık ve en risksiz yolu vardır: “Bu bir balondur, yakında patlayacak” demek. Cümle üç kelimeden kısa, kahve molasında kurulabiliyor, ertesi gün yanlış çıksa da kimse hatırlamıyor.
Dot-com 1999’da balondu, Web e-ticaret 2000’de patladı, Web3 2021’de balondu, metaverse 2022’de patladı, şimdi sıra YZ’de.
Her defasında aynı ritüel: grafik çizeriz, kırmızı ok koyarız, “gördünüz mü” deriz.
Yanılırız ama önemli değil; çünkü bir sonraki balon çok yakında ilan edilecektir.
Bu yöntem o kadar hafif ki, Milan Kundera görse kıskanırdı.
Balon demek, düşünme yükünden kurtulmanın en zarif hali.
Ben de dahil herkesin ilk refleksi bu zaten; balon demek kolay, denklemleri okumak zor.
Enerji tüketimini mi hesaplayacaksın? Scaling law’ları mı okuyacaksın? Inference maliyetiyle eğitim maliyetinin farkını mı öğreneceksin? Hayır.
Tek yapman gereken “balon” kelimesini kullanmak ve iç huzuruna kavuşmak.
Hem entelektüel görünüyorsun (“tarih tekerrür ediyor”), hem de sorumluluk almıyorsun (“ben sadece uyardım”).
En güzel yanı: patlamazsa “henüz patlamadı” dersin, patlarsa “demiştim” dersin.
Kazan-kazan. Kaybetmek diye bir ihtimal yok.
Oysa hiçbir akademisyen, çalışmalarında analiz, değerlendirme ya da eleştiri yaparken doğrudan “bu balondur” demez; çünkü bu bir açıklama değil, düşünsel emeği atlayan bir kestirmedir.
Kıyamet tellallığı da artık çok popüler.
Twitter’da “AI bubble” diye aratın, karşınıza çıkanlar genelde üç grup:
a) 2000’de dot-com’da para kaybedip hâlâ intikam peşinde koşanlar,
b) Henüz Grok 4’ü denememiş olup “plateau yaptık” diyenler,
c) Her konferansta “responsible AI” paneline çıkıp sonra aynı panelde “bu iş patlayacak” diyenler.
Hepsi aynı cümleyi kuruyor ama ses tonları çok ciddi.
Ciddiyet, ironinin en iyi kamuflajıdır.
Balon ilan etmenin cazibesi öyle büyük ki, henüz gerçekleşmemiş bir çöküş bile sanki yaşanmış gibi haberleştiriliyor. ‘Kriz kahini’ olarak pazarlanan yatırımcıların varsayımları, daha ortada kanıt yokken manşetlere “AI balonu patlayacak” diye........