Türkiye’nin ilk ticaret borsası, Türkiye’nin ilk tarım satış kooperatifleri birliği, Atatürk’ün imzasıyla kurulan ilk milli banka, Türkiye’nin ilk enternasyonal fuarı, Türkiye’nin ilk makarnası, Türkiye’nin ilk zeytinyağı markası, Türkiye’nin ilk bölge odası, Türkiye’nin ilk özel demir-çelik tesisi, Türkiye’nin ilk trafo fabrikası, Türkiye’nin ilk matbaa mürekkepleri fabrikası, Türkiye’nin ilk özel sektör bira fabrikası, Türkiye’nin ilk özel sektör kağıt fabrikası, Türkiye’nin ilk dayanıklı süt üretimi, Türkiye’nin ilk özel sektör kompoze gübre fabrikası, Türkiye’den Avrupa’ya ilk konteyner yüklemesi, Türkiye’nin ilk özel sektör entegre et tesisi, Türkiye’nin ilk kültür balıkçılığı tesisi, Türkiye’nin ilk konteyner üretimi, Türkiye’nin ilk otobüs kliması ihracatı, Türkiye’nin ilk özel sektör serbest bölgesi ve Türkiye’nin ilk vadeli işlemler borsası…

İzmir’in gurur listesidir bu. Daha da uzayabilecek, kent ekonomisinin geçmişten bu yana ne derece güçlü, ne derece önemli olduğunu anlatan; bize güç-moral vermesi, unutulmaması ve sahip çıkılması gereken bir liste.

Aralarında değişime ve gelişime ayak uyduramayanlar da oldu elbet. Pek çoğu ise hala ayakta ve güçlü, şükür. Ama hızla ve sürekli değişen dinamiklere göre pozisyon alma, bakış açılarını farklılaştırıp genişletme zorunluluğu, her kurum ve kuruluşun üzerinde giderek daha büyük bir baskı yaratıyor.

Listemizin ilk sırasında yer alan İzmir Ticaret Borsası, gelecek yıl 135. yaşını kutlayacak mesela. Osmanlı’da her şey yıkılırken kuruldu. 1891’de.

Rekabete dayalı serbest piyasa düzeninin etkin bir teminatı oldu hep. Üretici ve tacirden sanayici ve ihracatçıya kadar tarımla ilgili her kesimi bir araya getirip şeffaf bir şekilde fiyat oluşumunu sağladı. Yetinmedi; Vadeli İşlemler Borsası’ndan lisanslı depoculuk ve Elektronik Ürün Senedi Platformu’na kadar pek çok yeniliğe öncülük etti.

Ama maalesef, İzmir Ticaret Borsası’nın 1924 yılından bu yana işleyen, fiyat belirleyen Çekirdeksiz Kuru Üzüm Piyasası, bugün yaşam mücadelesi veriyor. Bir zamanlar dünyada canlı alım-satım işlemlerinin yapıldığı, fiyat ilanının gerçekleştirildiği ve yakından takip edildiği tek spot borsa olarak nam salan İzmir’deki Üzüm Salonu, 18 Aralık 2024’ten bu yana, yani bir yılı aşkın bir süredir tek bir işleme bile sahne olmadı. Çok değil, üç beş yıl öncesine kadar tüm dünyanın referans yeri olarak bildiği İzmir’de fiyat tespiti ve ilanı yapılamaz oldu. Bu da piyasada kaosa yol açtı.

Üzüm işletmelerinin İzmir dışına taşınması, ihracatçının Borsa’ya gelmek yerine malını doğrudan üreticiden alması, salon işlemlerinin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturan TARİŞ satışlarının........

© 9 Eylül Gazetesi