Bab-ı Seraskeri, Osmanlı modernleşmesi ile birlikte Harbiye Nezareti olmuştu. Erkanı Harp Riyaseti de (GKB) onun altında örgütlenen bir daire idi.

Milli Kurtuluş Savaşı önderliği, idareye el koyduktan sonra, İcra Vekilleri Heyeti içinde, Milli Müdafaa Vekaleti dışında Erkanı Harbiye-yi Umumiye Vekaleti adı altında bir bakanlık kurulmasını istedi. TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa’nın talebi ile Albay İsmet Bey bu vekaletin başına getirildi.

Binbaşı Salih Omurtak (40’larda GKB) bir bakanlık olarak örgütlenen genelkurmay karargahını kurmakla görevlendirildi. 5 Ağustos 1921 tarihli Başkomutanlık Kanunundan sonra Fevzi Paşa Genelkurmay Başkanlığına getirildi. Cephe Komutanlığı İsmet Paşa’nın uhdesinde kaldı. Fevzi Paşa, bu görevine 3 Mart devrim kanunlarına (1924) kadar hükümetin içinde devam etti. Bakanlık, hükümet dışında bir yüksek komuta görevine dönüşüldü. Mareşal Çakmak, 1944’te yaş haddinden emekli oluncaya kadar Türkiye’nin ilk genelkurmay başkanı olma sıfatını korudu.

Mareşalin komutası altında, Türk Ordusunun örgütlenme biçimi, Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele yıllarından kalan ilkelere bağlı olarak devam ettirildi.

GKB’nın doğrudan cumhurbaşkanlığına bağlı statüsü, tek parti yıllarında korundu. Çok partili hayata geçiş arefesinde bu statü değiştirildi. GKB, önce, Başbakanlığa sonra Milli Savunma Bakanlığına bağlandı.

1944’den 1950’ye kadar milli kurtuluş savaşına albay ve altı rütbede fiilen katılmış olan isimler GKB’na getirildiler. Sırasıyla, Kazım Orbay, Salih Omurtak, kısa bir süre Nuri Yamut vekalet bu görevi yaptıktan sonra, Org. Abdurrahman Nafiz Gürman Genelkurmay Başkanlığına atandılar.

Türk Ordusunun cumhuriyet devriminin muhafızı, vatan ordusu olma özelliği 1946’dan sonra dış etkiler altında kaldı. Erezyona uğradı. Önemli iç değişikliler de geçirdi. Pentagon’un bu konuda epey çaba sarfettiğini söylemek pek yanlış olmaz.

Bu anlamda, USS Missouri uçak gemisinin 5-9 Nisan 1946 Türkiye ziyareti önemli bir dönüm noktası teşkil eder. Türkiye bu ziyaretten sonra, hızla ABD yörüngesine girdi. Türk ordusu da.

USS Missouri’nin İstanbul Limanına gelişinin resmi gerekçesi büyükelçimiz Münir Ertegün’ün cenazesini getirmekti. Büyükelçimiz savaş yıllarında ABD’de hayatını kaybetmiş, geçici olarak Arlington Devlet mezarlığına defnedilmişti.

Missouri Türkiye’ye geldiğinde Demokrat Parti yeni kurulmuştu. Çok partili seçimler bir kaç ay sonra yapılacaktı.

Savaş yıllarında Türk yöneticilerinin Balkanlardan cephe açmak konusundaki isteksizliği müttefikler arasında hoşnutsuzlukla karşılanmıştı. Ama başka şeyler devreye girince dengeler değişti. Türkiye’ye karşı sürdürülen olumsuz tutum ABD’nin öncülüğünde dağıldı.

Berlin ablukası ile (1948-1949) soğuk savaşın beklenenden hızlı başlaması Türk yöneticileri ABD öncülüğündeki cephede yer almaya sevk etti.

Türkiye, Hasan Saka’nın San Fransisko Konferasında Birleşmiş Milletler Kuruluş senedine imza koyması ile yeni dünya düzeninin bir parçası olmuştu. Tercihini Batı Blokundan yana kullandı.

Türkiye müttefik taleplerini savaşta karşılamasa da, büyük bir ordusu vardı. Eski silahlarla teçhiz edilmiş olması ABD tarafından önemsenmiyordu. Önemli olan beşeri kaynaktı. Silahları modernize etmek zor değildi. Kuzey Atlantik ittifakına girişle (1952) sonuçlanacak olan yakınlaşma CHP döneminde (1946) başladı. 1949’dan sonra yoğunlaştı.

Bu yakınlaşmanın derinliği ve genişliği Milli Mücadeleden gelen kurmay kadrolarının “millici kuşkuları” nedeniyle Amerikan dışişleri ve savunma bakanlıklarını yeterince tatmin etmiyordu. Fakat bu amaçları gerçekleştirecek yeterince iştiyaklı kadrolar (siyasi ve askeri) mevcuttu.

(Org. Abdurrahman Nafiz Gürman, Malta’da ABD uçak gemisinde. 1944)

1949’da Türkiye’ye gelen General Lawton Collins Ankara’da İnönü ve Savunma Bakanı Hüsnü Çakır ile görüşmüştü. Görüşmeye ABD Büyükelçi Wadworth, askeri yardım heyeti başkanı Horace Mac Bride da katılmıştı.

Raporlardan , Amerikalıların Türk genelkurmayından memnun olmadıkları görülüyor.

ABD Dışişleri Bakanı Mc Gee, Türkiye, Yunanistan, Suudi Arabistan İran ve Mısır dahil olmak üzere bir dizi inceleme gezisi yaptıktan sonra Türk generalleri fazla milliyetçi bulduğunu rapor etti. ABD, İsmet........

© 12punto