12 Kasım'da Bakü'de düzenlenen COP29 İklim Zirvesi sırasında, yeniden başkan seçilen Moldova'nın Cumhurbaşkanı Maia Sandu, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile yüz yüze görüştü. Yapıcı bir görüşme gerçekleştiren ikili, bölgede barış ve istikrarın yanı sıra Türk ticaretinin büyümesi ve Moldova'daki yatırımlar hakkında da konuştular. Ancak konu?mada önemli bir konu da bu iki ülke arasında köprü olarak görülen Gagavuzya'nın rolüydü. Her iki cumhurbaşkanı da Moldova Cumhuriyeti kimliğinin değerli bir parçası olan Gagavuz dilini ve kültürünü korumak için birlikte çalışma sözü verdi.
Bugünkü yazımız Gagavuz dili ve kültürü hakkındadır. Bir Türk dilinin ve kültürünün yok olmasına katkıda bulunan sebepler nelerdir? Türkiye Gagavuzya'da neden Rusya'ya “yenildi”? Bu kadar özel ve eşsiz bir dil ve kültür nasıl yeniden canlandırılabilir?
Gagavuzya hakkında çeşitli vesilelerle Türk basınında yazılar yazdım. Daha doğrusu Türklerin Moldova Cumhuriyeti'nin bu özerk bölgesi hakkında çok şey bilmediğini fark ettiğim için bu yazıyı kaleme alma ihtiyacı hissettim.
Gagavuzlar küçük bir Ortodoks Hıristiyan Türk halkıdır. Uzun ve ilginç bir tarihe sahiptirler. Gagavuzların hiçbir zaman kendilerine ait bir devleti olmadı. Bu nedenle tarih boyunca çok acılar çekmiş bir halktır. 1812'den sonra Besarabya'daki Gagavuz halkı ilk kez çarlık yetkililerinin teşvik ettiği zorla Ruslaştırma süreciyle karşı karşıya kaldı. 2 asırdan fazla süredir devam eden bu Ruslaşma sürecinin etkileri günümüzde de görülmektedir. Gagavuzlar, Osmanlı İmparatorluğu'nda çok fakir bir halktı. Ruslar, Gagavuzlara geniş araziler veya askerlik hizmetinden muafiyet gibi ayrıcalıklar sunarak bundan yararlandı. 1994 yılında Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu Gagavuz halkının özerkliğini tanıdı. Bölgenin özel statüsü, Moldova Anayasasında yer aldı. Nüfusu yaklaşık olarak 122 bin kişi kadardır. Nüfus, ağırlıklı olarak Rusça konuşuyor.
Pek çok siyasi yorumcu Gagavuzya'yı Moldova Cumhuriyeti içindeki bir "Truva atı" olarak değerlendiriyor. Çünkü, Gagavuzya'daki........