Erbilli Esat.
Hoca demeye dilim varmıyor.
Nakşibendi tarikatının Hâlidî kolundandı. Musul’un Erbil kasabasında doğdu. 23 yaşında Hâlidî şeyhi Taha El Hariri’den eğitim aldı. Şeyhi ölünce İstanbul’a geldi. Çarşıkapı’daki Molla Pîrî Camii’nde müezzinlik ve Fâtih Camii’nde hafızlık yaptı. İstanbul’da yıllarını çeşitli camilerde ve tekkelerde sohbetlerle ve zikirlerle geçirdi. Ardından Kelâmî Dergâhı şeyhi oldu ve burada geniş bir çevreye hitap etme imkânı buldu. Belli bir güce sahip olunca 1900 yılında II.Abdülhamit tarafından memleketi Erbil’e sürgüne gönderildi.
Ancak II.Meşrutiyetin özgürlük ortamından yararlanarak 1908 yılında İstanbul’a döndü. Ve Kelâmî Dergâhı’na geri dönerek büyüttü. Meşrutiyet’le birlikte, Meşrutiyetin sağladığı Anayasal hak ve özgürlük ortamında rahat rahat çalışma imkanı buldu ve tarikatını genişletti.
1914’te Şeyhülislam emrinde tekkeleri yöneten Meclis-i Meşayıh’a, yani Şeyhler Meclisi üyeliğine atandı ve bu mecliste başkan oldu.
Kurtuluş Savaşı'na veya Milli Mücadeleye katılmadı. İstanbul’da zikir yapmakla meşguldü. Onun için Yunan da kazansa fark etmezdi. Bu çalışmalarına Cumhuriyet ilan edildikten sonra da devam etti.
İstanbul’da Kelami Dergahında çalışmalarını yürütürken, 1925 Mayısında Carl Vett isimli bir parapsikolog -ki aynı zamanda İngiliz casusudur- Kelâmî Dergâhına geldi ve 15 gün kaldı.
Carl Vett aynı dönemde Mevlevî ve Rufâî tekkelerini de ziyaret etmiş, zikir törenlerine katılmıştı. Carl, Kelami Dergahında kaldığı süre içerisinde Erbilli Esat ile bol bol görüşüp sohbet etme imkanı buldu. Kendisi ile samimi oldu. Erbilli Esat kendisini uğurlarken yardıma ihtiyacı olursa seve seve vereceği sözünü verdi.
Erbilli Esat tekke ve zaviyelerin kapatıldığı 1925 yılına kadar çalışmalarını sürdürdü. O tekke senin bu dergah benim gezdi. Halkın cahilliğinden beslendi. Ama tekkeler kapatılınca işsiz kaldı. Kelami Dergahından ayrılmak zorunda kaldı. Erenköy Kazasker’deki köşküne yerleşti.
Ama Erbilli Esat elbette boş durmadı. Oğlu Ali Hoca ile birlikte İngiliz casuslarının da desteğiyle........