A. Gajić: Peti oktobar je doneo neokolonijalnu okupaciju |
Povod za razgovor za Pečat sa Aleksandrom Sašom Gajićem, fakultetskim profesorom, naučnim savetnikom na Institutu za evropske studije, doktorom pravnih i političkih nauka, publicistom i književnikom bio je njegov novi roman Ključ prevrata u kom rasvetljava niz aspekata u vezi sa famoznim Petim oktobrom 2000. godine, koji je za mnoge „Dan D“ novije srpske istorije, a za njega isključivo prevrat.
Gajić je ovim svojim delom uradio ono što, čini se, niko pre njega nije: u pozadinu velikih promena stavio je mnogo šire zavere i okultne radnje koje su dovele do sloma sistema u Srbiji i dugotrajnog kolonijalnog statusa.
Ako je romanom Kremanska straža, objavljenim pre nešto više od tri godine zagolicao maštu javnosti stavljajući nikad do kraja istražen fenomen Kremanskog proročanstva u kontekst smutnih i krvavih političkih zbivanja vezanih za Peti oktobar, onda je njegovim nastavnikom – romanom Ključ prevrata u potpunosti izbacio čitalačku publiku iz inače opasne zone komfora, nudeći delo koje, iz koga god ugla političkog spektra da se ocenjuje, zaslužuje da bude čitano, proučavano i da se o njemu javno diskutuje.
Novi roman, kao drugo Gajićevo delo na polju beletristike, predstavlja spoj autorovog naučno-istraživačkog angažmana i njegovog književnog talenta koji ne mogu da ospore ni oni koji se ne slažu sa njegovim političkim tumačenjima.
Ključ prevrata dolazi tri godine nakon Kremanske straže čiji je nastavak. Da li ste sa ova dva romana zatvorili krug po pitanju vašeg odnosa prema događajima koji su kulminirali Petim oktobrom, ili se mogu očekivati treći i četvrti nastavak?
– Ključ prevrata, iako se može čitati samostalno, predstavlja, u hronološkom smislu, nastavak Kremanske straže. U pitanju je jedna priča o potrazi, sa istim protagonistima. U idejnom smislu, Ključ prevrata tematizuje čitav niz stvari koje Kremanska straža nije obrađivala. Roman je brži, dinamičniji, pun obrta, fokusira se više na širu društvenu sliku, sa više likova upletenih u ne tako davna političko-istorijska dešavanja i sa mnogo više prisustva mističnih i natprirodnih fenomena nego što je to bilo u slučaju prethodnog romana.
Sa Ključem prevrata jedna priča koja se završava sa petooktobarskim dešavanjima je ispričana. U toku je rad na trećem nastavku koji će biti jedna posebna, potpuno drugačija priča, ali sa istim glavnim protagonistima. Javljaju se ideje i za naredne priče, ali o tome je prerano govoriti.
Da li je bilo teško pisati ovaj roman, pre svega uklopiti fikciju sa realnim i bliskim istorijskim događajem?
– Nije bilo teško. U stvari, jasan razvoj priče obrađene u Ključu prevrata imao sam još pre četiri godine, kada sam radio na Kremanskoj straži. Budući da sam naučnik, istraživač, trebalo je samo posvetiti vreme za proučavanje dostupne literature o petooktobarskim dešavanjima (stručne knjige, memoari itd.) kako bi pripovedačka fikcija mogla da se uklopi u tadašnje (što je moguće više) realno opisane okolnosti.
Budući da i sama fikcija, u svom većem delu počiva na verodostojnim saznanjima o društvenim procesima i akterima te iskustvima iz miljea u koje je smeštana, odnosno – da fikcija polazi iz pretpostavki koje su moguće da se dese – nije bilo teško smestiti ovakvu priču u stvarne istorijske okolnosti. Kako se u prevratničkim procesima zaista često upliću – uz obaveštajne strukture – i kriminalne, verske i okultne grupe, te tajna društva – trebalo je samo istorijska saznanja o tome fikcionalizovati i prebaciti u ne tako davnu stvarnost.
Napisali ste veliki broj naučnih radova i publikacija u okviru kojih ste se bavili političkim temama i njihovim istorijskim kontekstom. Koliko vam beletristika nasuprot nauke pruža jedan drugačiji okvir da prenesete poruku koju imate?
– Beletristika pruža veću slobodu da se pretpostavke i kreativnost otisnu od fakticiteta, dalje od dokazivih hipoteza, i usmere u onim pravcima koje naučna metodologija ne dopušta, a koje imaju jednu drugačiju saznajnu perspektivu i domet.
Naime, naučni rad treba da ostane čvrsto uz činjenice, uz njihovo tumačenje i vrednovanje, pogotovo kada ima ne samo deskriptivni, već i objašnjavajući i prognostički karakter.........