Tri škole geostrategije

Vojnim potrebama i potrebama ratovanja nužna su sveobuhvatna i sistematizovana geografska znanja. Ona se koriste u svim fazama: od ideološko-političke i propagandne pripreme rata, do konkretne upotrebe tokom rata. Poznavanje i primena geografije dolaze do izražaja i posle rata, kada sledi prostorno uobličavanje ratnih rezultata – bilo da se radi o redizajniranju političke karte sveta, kontinenata i pojedinih regiona, nestajanju ranijih, a stvaranju novih država i osmišljavanju nacionalnih odbrambenih doktrina ili, kada je potrebno formirati globalne strategijske koncepcije koje će funkcionisati u mirdodopskim vremenima i biti osnov za uspostavljanje vojno-političkih saveza.

Dobro poznavanje i korišćenje geografije preduslov je za efikasnu kontrolu prostora i upravljanje prostorom [1]. Zbignjev Bžežinski u svom delu Velika šahovska tabla sažeto poima geostrategiju: „Rat, kako se često, kratko i efektno definiše, predstavlja produžetak politike drugim sredstvima. Analogno tome, nastavak geopolitike bila bi geostrategija.“ [2]

Geografski kompleks obuhvaćen fragmentom gea (reč geostrategija je nastala od grčkih reči gea (zemlja), stratos (vojska, armija) i agein (voditi)) iz sastava pojma geostrategija najčešće se pogrešno svodi samo na arhaično fizičko – geografsko – determinističko shvatanje prostora kao „arene“ unutar koje se vrši vojno sučeljavanje, pri čemu se antropogeografski činioci (prostorna distribucija i svojstva stanovništva, naselja, ekonomije, komunikacija…) marginalizuju ili vrednuju kroz druge pokazatelje.

Međutim, upravo su geopolitičke i političkogeografske determinante praktično neodvojive od geostrategijskih, jer položaj, oblik, veličina, kompaktnost, prirodni resursi i ostale odlike teritorije, zajedno sa njenim antropogenim strukturama i ukupnim uticajima bližeg i daljeg okruženja, čine njihove najvažnije zajedničke sadržaje [3].

Geostrategiju ne treba da mešamo sa geopolitikom kao konceptom, jer geopolitika pokušava da odgovori na pitanje: „Ko ima pravo na neku teritoriju?“, a geostrategija: „Kako ovladati nekom teritorijom“. Sagledavajući je na taj način za geostrategiju možemo reći da je vojni aspekt geopolitike. Svojstva prirodne sredine odredila su postojanje tri „grane“ geostrategije koje mogu da se smatraju „klasičnim“. To su kopnena, pomorska i vazdušna geostrategija [4].

Karl fon Klauzevic (1780 – 1831) bio je pruski general-major i vojni reformator, ali je u široj javnosti najpoznatiji kao teoretičar ratne veštine, pre svega zahvaljujući njegovom nedovršenom delu O ratu, koje je posvećeno proučavanju prirode rata kao društvene pojave.

Klauzeviceva uloga u terijskom koncipiranju kopnene (suvozemne) geostrategije bila je presudna za njeno utemeljenje. Pre svega, njegova osnovna postavka jeste da se rat, na jedan........

© Нови Стандард