KUVVETLERİMİZ RUSLARDAN DAHA ÜSTÜNDÜ!
Hâlbuki, Hasan İzzet Paşa haklıydı. Erzurum cephesindeki Ordumuzun mevcudu 90.000; Rusların kuvvetleri ise toplam olarak 60.000 kişiydi. O kar-kışta saldırı savaşı yapmak imkânsızdı. Bahar ayları beklenseydi, itaatkâr ve yüksek bir savaşçı ruha sahip olan bu Ordu iyi yönetildiği takdirde, Rusları sürüp atmak mümkündü.
İnatla, birbiri ardı sıra taarruz emirleri vererek Orduyu eriten Enver Paşa, nihayet her şeyin bittiğini anlar ve 10 Ocak 1915'te, Ordu Komutanlığını Hafız Hakkı Paşa'ya devrederek kara yoluyla, Ulukışla üzerinden İstanbul'a döner. Deniz yolu ile dönemez çünkü Karadeniz artık Rus donanmasının kontrolü altındadır!
Şevket Süreyya, “Tek Adam” kitabında şu dramatik bilgiye de yer vermiş: “19 Aralık'ta elinde 40.000 asker olan Hafız Hakkı Paşa, elinin altında ancak 80 kişi kaldığını görünce karlar, tipiler altında bir ağacın dibine çöker ve hıçkıra hıçkıra ağlar. Yanındaki kurmaya sözleri şundan ibarettir: 'Her şey bitti!'
Fakat, disiplin son nefese kadar işler ve görülür ki, eğer bu ordu, macera duygularıyla değil de, askerlik sanatının gereklerine göre yönetilmiş olsaydı, başaramayacağı şey yoktu” (“Tek Adam”, Cilt, I. s. 244).
Nitekim, Çanakkale Zaferi, 29 Nisan 1916 Kut-ül Amare Zaferi, 1917 yılı bahar aylarındaki yılındaki iki Gazze Zaferi ile İngilizlere ağırı kayıplar verdirmiştik!
Doğan Avcıoğlu'nun belirttiğine göre, “daha hafif olsunlar ve kolay yürüyebilsinler diye, askerlerin çanta ve kaputları Erzurum'da bırakılmıştır.” Her iki Kolordudaki (9. ve 10. Kolordu) askerlerin çoğu soğuktan donar. 10. Kolordu 40 bin mevcudundan ancak 3 bin askerle Allahuekber'in eteğine gelebilir. 3 Ocak'ta 10. Kolordu 1200 asker, 9. Kolordu ise 450 asker kuvvetindedir (Avcıoğlu, “Millî Kurtuluş Tarihi!”, s. 930, 934)!
Şevket Süreyya Aydemir'e göre de, o kış şartlarında yapılması gereken; Erzurum önünde bir savunma harbini kabul........

© Yeşilgiresun