Diğer

25 Aralık 2023

Yazının başlığında geçen “kapitülasyon” nedir, ne anlama gelir; dilerseniz önce kısaca hatırlayalım.

Kapitülasyon bir devletin, bir anlaşmaya bağlı olarak, başka devletlere tanıdığı iktisadi, hukuki, ticari ve sosyal ayrıcalıklara verilen isim. Osmanlı İmparatorluğu’ndan aşina olduğumuz; İngilizlere, Almanlara, Fransızlara verilen kapitülasyonlar (demiryolu işletmesi mesela) 100 sene önce, Lozan Sözleşmesi ile sona erdirilmişti.

Ama kapitülasyonlar tarihe karışmış değil. Bu kavramı itina ile kullanmaksızın, bambaşka kılık ve isimler altında çağımızda da devam ediyor. Misal, Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) nin, Türkiye ile Rusya arasında imzalanan milletlerarası anlaşmaya bakıldığında gerçekte Rusya’ya tanınmış bir kapitülasyon olduğunu, yıllar önce Cumhuriyet’te yayımlanan bir yazımda vurgulamıştım.

Kapitülasyon olgusunu tartışmalı kılan unsuru, kamu gücünü başka bir devlete imtiyaz olarak vermek oluşturuyor. Tam bu noktada, kelimenin kökenine gittiğimizde karşılaştığımız anlam, sorunun gerçek karakterini ortaya seriyor:

Kapitülasyon kelimesinin kökeninde, Latince “caput” olan; yani anlamı “baş” olan kelime var. Sözlüklere baktığınızda, geniş anlamda kapitülasyonun “baş eğmek, teslim anlaşması yapmak” anlamlarını taşıdığını görüyorsunuz.

İşte bu yazıya vesile olan ve geçen hafta TBMM Başkanlığı’na, “uygun bulunmak üzere” sunulan kanun teklifini incelediğimizde, AKP iktidarının Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) verdiği bir kapitülasyondan başka bir şey olmadığını görüyoruz. Enerjinin bazı alanlarında BAE’yi ayrıcalıklı kılan başka hiçbir aktöre izin vermeyen, Türkiye’ye bu alanları BAE’ye tahsis etme konusunda adeta görevli kılan çok net ve ayrıntılı maddeler kapitülasyonun yeni bir formuyla karşı karşıya olduğumuzu düşündürüyor.

AKP İstanbul Milletvekili ve TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un imzasıyla TBMM Başkanlığı’na sunulan bu kanun teklifi başlığında yazan “uygun bulunma” ifadesinin altını çizelim. Çünkü bu teklif, Türkiye’nin BAE ile geçen temmuz ayında (haberlerini hatırlarsınız, Körfez’e para aramaya gidilmişti ya) imzalanan, stratejik ortaklık çerçeve anlaşmasıyla ilgili. Hatta sadece onunla ilgili.

Adı: “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Birleşik Arap Emirlikleri Hükümeti Arasında Enerji ve Doğal Kaynaklar Alanında Stratejik Ortaklık Çerçeve Anlaşması.”

10 yıllık yürürlükte kalacak olan anlaşmanın amacı, “enerji ve doğal kaynaklar alanına stratejik ortaklık kurmak ve bu alanda karşılıklı yatırımların arttırılması” diye yazılmış ama maddeleri tek tek okuyup ayrıntılara girdiğinizde, bu amacı çok aşan bir yere vardığını görüyoruz.

Kanun teklifine eklenmiş Anlaşma’nın “Ana Prensipler” başlıklı 3. maddesinin alt 6. maddesi, başka bir maddede sayılmış olan yatırım alanlarını BAE dışındaki her ülkeye ve her aktöre kapatıyor!

Türkiye ile BAE’nin işbirliği alanları diye tanımlanan ve BAE dışında herkese, her şirkete, her ülkeye kapatılan enerji sahaları, 2. maddede şöyle sıralanıyor:

a) Yenilenebilir ve Temiz Enerji

-2500 MW’a kadar deniz üstü rüzgar projesi/projeleri

-3000 MW’a kadar optimize batarya depolamalı karasal rüzgar ve güneş enerjisi projesi/projeleri

-Yeşil hidrojen ve/veya yeşil amonyak üretmek için 5000 MW’a kadar yenilenebilir ve temiz enerji projeleri

-2000 MW’a kadar pompaj depolamaları hidroelektrik santral projesi/projeleri

b) Şebeke ve İletim

-1000 MW’a kadar batarya depolama projesi/projeleri

-Üçüncü ülkelerde enterkonneksiyon........

© T24