Son Güncellenme Tarihi: Mart 11, 2024 / 07:00

Bu yazıyı tam bir yıl önce yazmışım. Montaigne’nin “Denemeler”i gibi sanırım çok uzun süre güncelliğini koruyacak.

Aldous Huxley’in Cesur Yeni Dünyayı Ziyaret kitabı (Brave New World Revisited) 1958 yılında yazılmış. Ta o zamanlardan yaptığı tespitleri okuyup şaşırmamak elde değil. Sosyal medya bir tasarım olarak bile konuşulmaz iken, toplumu manipüle etmek için siyasetin kullanacağı önemli bir enstrüman olacağını anlatmış.

Huxley bunu “şiddetsiz manipülasyon” olarak adlandırmış. Neticede Hitler, Mussolini ve Stalin tarzı “korkuyla yönetmek devri”nin geride kaldığını söylerken, geleceğe de birçok uyarılarda bulunmuş. Bunlardan en çarpıcı olan şu:

“Şiddetsiz manipülasyon devrinde kendisine tarif edilen işi iyi yapana ödül olacak ama bu kabiliyetini siyasi ya da ideolojik alanda pekiştirmek isteyene hemen ceza gelecek.”

Bu durum gelişen ülkelerde ödediği vergilerin hesabını sormak isteyen ya da bir felaketten mustarip olmuş sade vatandaşın sesi yükseldiği zaman “siyaset yapma” diye parmak sallayan politikacıların halini net olarak açıklıyor. Bu gibi ülkelerde ekonomik faaliyetlerini arzu edildiği şekilde yapana ve kendi konusunda derinleşene hep ödül var. Ancak kabiliyetli ve akıllı insanların ülkenin yönetim biçimiyle alakalı serzenişleri her zaman tehlikeli bulunuyor. Hakikaten bugün, “vatandaşları sorun çıkarmaktan alıkoyan” bir yönetim sistemi dünyaya egemen olmaya çalışıyor desem yanlış olmaz. Seçimli demokrasiler ve seçimli otokrasilerde en önemli faaliyet vatandaşın sesini kısmak ve sosyal medya yardımıyla gerçekleri çarpıtmak haline geldi. Bunun için iktidar ya da muhalefet fark etmiyor, herkes ciddi paralar harcayarak troll ordusu kuruyor.

Tabii, tüm bunlar vatandaşların adil bir ortamda siyasete katılmalarını önlüyor. Zaten “Az gelişmiş ülkelerde insanların çoğu temel ihtiyaçları tamamen karşılayamadığı için adil bir ortamda siyasi tercihlerini seslendiremez” demiş Huxley. Daha önceki makalelerimde yazdığım gibi, işini ya da gelirini kaybetmemek için yönetim hatalarına, olumsuzluklara ve etik dışı uygulamalara ses çıkarmayan, görmezden gelen insanlar aslında kendi kaderlerini de belirliyorlar.

Bir başka gerçek de şu:

Gelişen ülkelerin önemli bir kısmı kalabalıktır ve bu sebeple “istikrar” kelimesi çok kullanılır. Her hükümet kendinden önce dirlik ve düzen olmadığını iddia ederek “yurda nizam verme” yaklaşımını benimser. Huxley burada da uyarısını yapmış. “Aşırı nüfus ve bu sebeple aşırı örgütlenme, merkezileşen yönetim sonunda demokrasiyi öldürür.” Bu önermeden de anlaşıldığı gibi az gelişmiş ve gelişen ülkelerde demokrasinin sadece seçimle tarif edilmesine şaşırmamak gerekiyor. Tabii kalabalık halk kitlelerinin idare edilmesi kolay olmadığı için, “istikrar” kelimesinin hakkının verildiği tek eylem manipülasyon oluyor. “Manipülasyon metotları bir azınlığın çıkarları uğruna ticari ve politik örgütlerin kitlelerin duygu ve düşüncelerini yönetme arzusuyla yapılır” demiş Huxley. Bir de şunu eklemiş:

“Özgürlüğün düşmanı olan otokratik düzenleme merakı, gücünü maalesef teknolojiden alır..”

Özetle, daha önce birkaç yazımda belirttiğim gibi, devlet kapitalizmi ve merkeziyetçiliğinin güç kaynağı bugün dijital dev şirketlerdir. Hükümetler kontrolü ve manipülasyonu bu şirketlerin sundukları olanaklar üzerinden yaparlar. Bu durum George Orwell’in “1984” distopyasındaki gibi olmasa da vatandaşların “sürekli izlendikleri” algısını........

© Gazete Pencere