Türk Tabipleri Birliği (TTB) ile Toplum ve Hekim Dergisi’nin düzenlediği 3. İlhan Diken Mezopotamya Halk Sağlığı Günleri programının kapanışında Muş Alparslan Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. Fırat Taş, “Sözlü Gelenekler ve Tarih: Cumhuriyet Döneminde Kürtler ve Dengbêjler” konulu bir sunum yaptı. Taş, dengbêjlik geleneğinin Kürt kadınlarının girî (ağıt) ve lorîkleriyle (ninni) başladığına, daha sonra erkeklerin de söylediğine dikkat çekti.

Kürt kültürü ve tarihinde önemli bir role sahip olan dengbêjlik geleneği hakkında önemli bilgiler veren Taş, dengbêjliğin medreselerde öğrenilen bir şey olmadığını, usta-çırak sistemiyle öğrenildiğine vurgu yapıyor.

Sadece Kürtlere özgü olan dengbêjlerin; tarih yazıcısı - anlatıcısı, gazeteci, iyileştirici, hikâye anlatıcısı, şair, ozan ve bilge kişi rollerini bir arada oynadığı söylenebilir.

Taş, Kürt toplumunda sözlü kültür geleneğinin temel yapıtaşı olan dengbêjliğin süreçlerini şöyle anlatıyor:

· Sözlü transfer: Usta-çırak sistemi

· Geleneksel ve tarihsel bilginin aktarımı

· Uygulamalı öğrenme

· Yaparak-yaşayarak öğrenme süreci

Sözlü kültür geleneğinin hatırlama, ezber ve zengin hafıza yönlerinin yazılı kültürle birlikte unutma, yazıya bağımlılık ve zayıflayan hafızaya dönüştüğüne dikkati çeken Taş, “Hem iyi hem kötü bir şey yaptık: Dengbêj kilamlarını yazıya döktük, kayıt altına aldık,” diyerek şöyle devam ediyor:

“Dengbêjlik tarihin öznesi olarak geleneği arşivlerden değil, bizzat tarihin içinden seslenmiştir. Dengbêjlerin kilamlarını topluluk önünde canlandırırken onu dinleyenlerle kurduğu yakın ilişkinin gerçekliği anlatılan hikâyede de gerçekliğini ortaya koyar.”

Sözlü kültürü “halkların günlük tutması” olarak niteleyen Lévi Strauss’ın sözlü kültür tanımından bahseden Taş, dengbêjliğin, “ulusal bilinç, ortak tarih ve zengin halk dili” yönleriyle kimlikle bütünleştiğini ifade ediyor.

Dengbêj kilamlarının “aşiret ilişkileri ve........

© Bianet